Parallel Witnessess

Novas del papagai Arnaut de Carcassés Text Encoding and Edition by Cesare Mascitelli Cesare Mascitelli

With the title "Novas del Papagai" we usually indicate this short tale in couplets of octosyllabic verses. It probably dates back to the half of XIII century. The author might be Arnaut de Carcassès, according to the witness of ms. R («So dis n'Arnaut de Carcasses»), a troubadour otherwise unknown coming from Southern France and who was probably active around Carcassonne.

PREVIOUS CRITICAL EDITIONS: J. F. M. RAYNOUARD, Choix de poésies originales des troubadours, Paris, Didot, 1816-21 K. BARTSCH, Chrestomathie Provençale, Elberfeld, Friderichs, 1875 P. SAVJ-LOPEZ, La novella provenzale del pappagallo, in «Atti della Reale Accademia di Archeologia, Lettere e Belle Arti di Napoli», XXI 1900-1901, parte II, pp. 129-210 R. LAVAUD - R. NELLI, Les troubadours, Paris, Desclée de Brouwers, 1966, to. II, pp. 214-35 P. BEC, Las Nòvas del papagai, Eglise-Neuve d'Issac, Fédérop, 1988 D. BARCA, Novella provenzale del pappagallo, Roma, Salerno Editrice, 1992 J. C. HUCHET, Nouvelles occitanes du Moyen Âge, Paris, Flammarion, 1992, pp. 251-69

  • J - Firenze, BNC, Conv. Soppr. F.IV.776, ff. 70r-71r.
  • R - Paris, BnF, Français 22543, ff. 143v-144r.
  • G - Milano, Biblioteca Ambrosiana, R 71 sup., ff. 127v-128v.
  • r - Firenze, Biblioteca Riccardiana, 2756, f. 72r.


Text according to witness J

Narrative segment shared by all manuscripts DinsDins J R ] Djnç G; Denz r unun G J r ] .i. R vergiervergier J ] verçer G; verzier r de mur de mur G J r ] seratserat G J ] serrat rvergiervergier J ] verçer G; verzier r de mur de mur G J r ] seratserat G J ] serrat r J ] om. R a l'ombraa l'ombra J G R ] ad ombra r d’und’un G J R ] d’und’un G J R ] ] d'um r laurier foilhatlaurier foilhat J ] loriet foliat G; laur R; bon laurier fogliat r ausziauszi J ] adi r; auci G; auzi R contendrecontendre G J R r ] unun G J r ] .i. R papagaipapagai J G ] pappagae r; papagay R d'aitald'aital G J ] de tal R; de te r raszonraszon J ] raso r; razon G; razo R comcom G J R r ] hie·ushie·us J ] eus G; yeus R diraidirai G J R ] diray Rhie·ushie·us J ] eus G; yeus R diraidirai G J R ] diray R ] ge vos drae r. DavantDavant ] denan G; denant R huna don’es vengutz et aporta·laporta·l ] si li apportan r; aportas G de luenhde luenh J ] de long G; de lonh R; om. r salutz. Et a·l diga·l dig ] dis li R; aill dit G; a dit r: «Dona, Dieus vos salsal ] salvi r! MessatgiersMessatgiers ] messatie R soi: no·us siasia ] sapcha R mal s’ieu voss’ieu vos J ] si vos R G dic per qu'ieu soi aissis’ieu voss’ieu vos J ] si vos R G dic per qu'ieu soi aissi ] om. r vengutz a vosvengutz a vos J R ] aus venguz G en est jardivengutz a vosvengutz a vos J R ] aus venguz G en est jardi ] om. r. LoLo ] del r meilhor cavalier c’anc fos e·le·l ] del r plus cortes e·le·l ] del r plus joihos, Antifanor, lo filh deldel ] a r rei queque ] qi G; om. R basti per vosbasti per vos G J ] per vus an basti r; vos baitit R lo tornei, vos tramettramet ] man r salut sent vessent mil ves G R ] sent ves J; zen malfeiz r e prega·use prega·us ] pre vus r per me que l'ames, quar senesquar senes J G R ] chilsam r vos non pot sofrirsofrir ] guerir R lolo ] del R mal d'amor que·lque·l J R ] lo G; le r fai languir, e nuilh metge no·ilh potno·ilh pot ] li po r valere nuilh metge no·ilh potno·ilh pot ] li po r valer ] om. R . Mas vos que l'avetz en poderMas vos que l'avetz en poder ] om. R, vosvos ] om. r lo podes guerir si·us platzvosvos ] om. r lo podes guerir si·us platz ] om. R , sol que per mi li trametatzsol que per mi li trametatz ] om. R joihajoiha ] joias G que·ilh port per vostr'amorjoihajoiha ] joias G que·ilh port per vostr'amor ] om. R : l'aures estortl'aures estort ] lor er gariz G; sillaurez gari rde sa dolorl'aures estortl'aures estort ] lor er gariz G; sillaurez gari rde sa dolor ] om. R . Anquara·us dic maismais ] om. r per ma fefe ] fej rAnquara·us dic maismais ] om. r per ma fefe ] fej r ] om. G per que·ilh devetz aver merceper que·ilh devetz aver merce ] om. G; chem doiez aver merzej r: -que·ilh ama mielhs per vos morir r ] om. G R J -que per autra dompna guerir r ] om. J G R(1)Vv. 27-28 are only transmitted by ms. r in a very italianized way, which we have brought into a more proper Provençal form (ms. r says: "chillama mieus per vux murir/che per autre donne garir"), que mais ama morirque mais ama morir ] Car sieus play morir vol R; illame mielz murir r per vosque mais ama morirque mais ama morir ] Car sieus play morir vol R; illame mielz murir r per vos ] om. G que d'autra esser poderosque d'autra esser poderos ] om. G; may que per autre vieure ioyos R; che per autre donne etre poderus r». Ab aitanAb aitan J G ] atan R; ab tant r la dompnadompna ] dona li R; dompnail G respon etet ] az G ha lili ] om. r dig: «Amicx, e don sai eses ] ses G vengutz nini ] e R que sercatzsai eses ] ses G vengutz nini ] e R que sercatz ] om. r? MoltMolt ] trop R mi pares enrasonatzMoltMolt ] trop R mi pares enrasonatz ] om. r, car anc auzes dir quieuque G R ] quieu J donescar anc auzes dir quieuque G R ] quieu J dones G J R ] om. r joiajoia ] joyas Rni que lala ] las R prezentesprezentes ] representes Gjoiajoia ] joyas Rni que lala ] las R prezentesprezentes ] representes G ] om. r a negunnegun ] degun R home cresstïaa negunnegun ] degun R home cresstïa ] plus che nullome cristiam r .(2)(Ms. r changes the order of ll. 37-38: see also below) BenBen ] mol G; trop R vos es debatutz envaBenBen ] mol G; trop R vos es debatutz enva ] vus esta battuz invam r !(3)(see previous note) Mas quar vos vei tan plazentierplazentier ] presenter G; prezentier RMas quar vos vei tan plazentierplazentier ] presenter G; prezentier R ] om. r ni es vengutzni es vengutz ] Ni os ab mi G en est vergierni es vengutzni es vengutz ] Ni os ab mi G en est vergier ] podetz a mi en sest verdier R; om. r , mi podes dir so qu'a vos platzmi podes dir so qu'a vos platz ] ben podez dir zo qeus plaz G; parlar o dir so que volretz R; om. r, que nonnon ] noy R seres mortz ni nafratzmortz ni nafratz ] in forzaz G; forfatz ni pres Rque nonnon ] noy R seres mortz ni nafratzmortz ni nafratz ] in forzaz G; forfatz ni pres R ] om. r . E pesza·m per amor de vosE pesza·m per amor de vos ] om. r, queque ] car G R tan cortes estan cortes es ] es tan cortes G; es tan azaut R ee ] ni R tan prosqueque ] car G R tan cortes estan cortes es ] es tan cortes G; es tan azaut R ee ] ni R tan pros ] om. r, c'ar mi donasmi donas ] mauzetz dar R aital conseilhc'ar mi donasmi donas ] mauzetz dar R aital conseilh ] om. r». «Dona, et hieu meme ] men R meraveilhDona, et hieu meme ] men R meraveilh ] om. r, carcar ] com G vos de bon cor non l'l' ] om. Gamatzcarcar ] com G vos de bon cor non l'l' ] om. Gamatz ] om. r». «PapagaiPapagai ] papagaisi G, ben voilh queque ] om. R sapchatzPapagaiPapagai ] papagaisi G, ben voilh queque ] om. R sapchatz ] om. r qu'ieu am del mon lo plus arditzarditz ] aibit Rqu'ieu am del mon lo plus arditzarditz ] aibit R ] om. r». «E vos, qual, per Dieuper Dieu ] dona R?». «Mon maritE vos, qual, per Dieuper Dieu ] dona R?». «Mon marit ] om. r «VostreVostre ] ies del R marit non es razosVostreVostre ] ies del R marit non es razos ] om. r que·l sia del tot poderosque·l sia del tot poderos ] om. r:(4)We have here a verse of 7 syllables; in absence of possible conjectures, we can imagine that "sia" should be read as a disyllabic word. lui deves amarlui deves amar ] amar lo podetz R a prezenlui deves amarlui deves amar ] amar lo podetz R a prezen ] om. r e pueise pueis ] apres R deves seladamene pueise pueis ] apres R deves seladamen ] om. r amar aisselaissel ] a quel R que mor amanamar aisselaissel ] a quel R que mor aman ] om. r per vostr'amor ses totses tot ] senes G enjanper vostr'amor ses totses tot ] senes G enjan ] om. r». «Papagai, moltmolt ] trop R es gensgens ] bel R parliersPapagai, moltmolt ] trop R es gensgens ] bel R parliers ] om. G r. Be saiBe sai ] per me R, si foses cavaliersBe saiBe sai ] per me R, si foses cavaliers ] om. G r, que genque gen ] qi en R saupras dompna pregarque genque gen ] qi en R saupras dompna pregar ] om. G r. Mas ges per soso ] tan R nonnon ] nom R voilh laissarMas ges per soso ] tan R nonnon ] nom R voilh laissar ] om. G r qu'ieu nonnon ] nous R deman per qual raszoqu'ieu nonnon ] nous R deman per qual raszo ] om. G r dei far contr'aiselcontr'aisel ] contra luy R failhiszofailhiszo ] trassio R,dei far contr'aiselcontr'aisel ] contra luy R failhiszofailhiszo ] trassio R, ] om. G r a cui ai dat m'amor e medat m'amor e me ] plevida ma fe Ra cui ai dat m'amor e medat m'amor e me ] plevida ma fe R ] om. G r». «Dona, aiso·usaiso·us ] so vos R dirai hieu beDona, aiso·usaiso·us ] so vos R dirai hieu be ] om. G r: Amors non garda sagramenAmors non garda sagramen ] om. G r, la uolontat sec e·le·l ] lo R talenla uolontat sec e·le·l ] lo R talen ] om. G r». «Ben aves dig«Ben aves dig ] M[...] be dizetz R, si Dieus m'aiut«Ben aves dig«Ben aves dig ] M[...] be dizetz R, si Dieus m'aiut ] om. G r! Doncx es vos ab aitanDoncx es vos ab aitan ] Ades vos ay yeu doncx R vencutDoncx es vos ab aitanDoncx es vos ab aitan ] Ades vos ay yeu doncx R vencut ] om. G r s'om ama ren pers'om ama ren per ] que si el mon de R bona fes'om ama ren pers'om ama ren per ] que si el mon de R bona fe ] om. G r, hieu am mon marit mais que rehieu am mon marit mais que re ] om. G r(5)(ms. R changes the order of ll. 69-70 as they appear in ms. J): e nuilhnuilh ] a lunh R autre amador non uoilhvuelh R ] uoilh Je nuilhnuilh ] a lunh R autre amador non uoilhvuelh R ] uoilh J ] om. G r. Doncx com auzes tan dirDoncx com auzes tan dir ] Com auias dir aital Rd'ergueilhd'ergueilh ] orguelh RDoncx com auzes tan dirDoncx com auzes tan dir ] Com auias dir aital Rd'ergueilhd'ergueilh ] orguelh R ] om. G r, qu'ieuqu'ieu ] om. R am lai on mon cor non esqu'ieuqu'ieu ] om. R am lai on mon cor non es ] om. G r «Dona, ergueilh non dic hieuhieu ] ren R gesDona, ergueilh non dic hieuhieu ] ren R ges ] om. G r: par mi que·usque·us ] quieus R voilhatz corrossarpar mi que·usque·us ] quieus R voilhatz corrossar ] om. G r. MasMas ] per o R si·m voletz arescoutararescoutar ] escotar RMasMas ] per o R si·m voletz arescoutararescoutar ] escotar R ] om. G r, ja per aissoaisso ] razo R no·us defendretzja per aissoaisso ] razo R no·us defendretz ] om. G r d'Antifanor que non l'ametzd'Antifanor que non l'ametz ] om. G r. beuxBe·us ] ben R; beux J dic que dreitz es veramenque dreitz es veramen ] om. RbeuxBe·us ] ben R; beux J dic que dreitz es veramenque dreitz es veramen ] om. R ] om. r que devetz amar a prezenque devetz amar a prezen ] om. R; om. r vostre marit mais c'autra revostre marit mais c'autra re ] (...)mar(...)cautra(...) R; om. r; apres deves aver merceaver merce ] om. Rapres deves aver merceaver merce ] om. R ] om. r d'aissel qued'aissel que ] de cel qi G mor perd'aissel qued'aissel que ] de cel qi G mor per ] erased R vostr'amord'aissel qued'aissel que ] de cel qi G mor perd'aissel qued'aissel que ] de cel qi G mor per ] erased R vostr'amor ] om. r. Pauc vos membra de BlanquaflorPauc vos membra de Blanquaflor ] ne vus remenbre de flur et de blançeflur r qu'amet Floris senessenes ] ses tot R enjan,qu'amet Floris senessenes ] ses tot R enjan, ] om. r ni d'Izeus, comcom ] q' G r amet Tristan, nini ] e r de Tibes com al pertuscom al pertus ] qant al peitus G; erased R; co alal pertus r anet parlaranet parlar ] aler parler r aa ] ab R priamusPiramus ] priamus r J; om. R: ancanc ] qant R nuilhs hom no l'en poc gardarno l'en poc gardar ] non pot tornar R! En lieis vos podes remirar: cal pro n'n' ] om. R Gaures s'Antifanors'Antifanor ] sa antifanor G languis per vostr'amor ni mor? Lo Dieus d'amor e sasa ] sas G; las R vertutvertut ] vertutz G R vos en rendravos en rendran G ] vos en rendra J; say que von rendran R mala salutmala salut ] malas saluz G; mals salutz R: et hieu mezeis, qu'en rediraiqu'en redirai ] qe en dirai G; que dezir n’ay R tot lo mal de vostot lo mal de vos ] de vos tot lo mal R qu'ieuqu'ieu ] que G R sabraisabrai ] poirai R, s'in breu d'ora no·mno·m ] no G autrejatz que, se·l vos ama, que v.vos ] que v. J l'amatz». «Papagai, si Dieus mi conseilhmi conseilh ] macosselh R, anquar vos dic que·mque·m ] que R meraveilh car vos tan gen sabessabes ] om. R parlar ee ] mais G pueispueis ] plus R tan mi voletz prejar d'Antifanor, vostre senhor. Hieu vosHieu vos ] Eus G; luy R reclamreclam ] reclamaz G; reclami R pe·l Dieu d'amor: anatz a lui, que trop estatz,a lui, que trop estatz, ] vos en qieus do comiatz R e prec vospregui vos ] prec vos ben G; prec vos J que·l meque·l me ] qe li G R digatz qu'ieu mi acordaraimi acordarai ] men acordaria G breumen e·ilh mostraraie·ilh mostrarai ] a mostrarli G tot mon talene·ilh mostraraie·ilh mostrarai ] a mostrarli G tot mon talen ] om. R. E si tant es que·lque·l ] que R voilh'amarE si tant es que·lque·l ] que R voilh'amar ] The scribe of ms. R changes the order of the lines 109-12 as following: ...amaray...vuelhamar...conortar...partirai R, d'aissod'aisso ] daitan G R lo podetz conortar: que per vostres precxvostres precx ] vostre prec G l'amarail'amarai ] lamerai G ee ] que R iamaisja ] iamais G J de luilui ] lu G no·m partirai. -E portatz li·m aquest anel, ] om. G J -qu'el mon non cug n'aya plus bel, ] om. G J -ab sest cordo ab aur obrat ] om. G J: -que loque lo ] quel R prengua per m'amistat. ] om. G J -E gardatz vos que non estetz: ] om. G J -en sest verdier m'atrobaretz ] om. G J». -Ab tan lo papagay respon ] om. G J: «-Dona» fay sel, «si Dieus be·m don ] om. G J, -mot a aisi azaut prezen ] om. G J -et ieu portar l'ay veramen ] om. G J. -E car avetz tan bel esgart ] om. G J -saludar l'ay de vostra part ] om. G J. Dona, sel Dieus que no mentic, vos dodo ] don G antifanor perd'Antiphanor ] antifanor per J; antifanor G amic. -E·m lays vezez c'abans d'un an ] om. G J -l'ames de cor ses tot enjan ] om. G J».
G J Lo papagai fo molt joios et issi del vergier cochos,
Lo papagai fo molt joios et issi del vergier cochos, G J; Ab tan parto lor parlamen. De layns, car ac gran talen de la don'e d'Antiphanor. Del verdier josjos ] ioios R, ses lonc demor, R
davandavan ] denan G; dreg a R son senhor es vengutz e mostra·ilhmostra·ilh ] comtal R comcom ] to R s'es captengutz: premeiramen l'a comensatpremeiramen l'a comensat ] om. R lo gran pretz e la gran beutatlo gran pretz e la gran beutat ] om. R de la dompna, si m'aiut fesde la dompna, si m'aiut fes ] om. R, e d'aisso fes moltfes molt ] afait G que cortese d'aisso fes moltfes molt ] afait G que cortes ] om. R; pueis li ali a ] la R dig: «Senher, jamais non er noiritz nuilhsnuilhs ] tal R papagais que fassa tanfassa tan ] tan digua R per son senhor com hieu ai fagfag ] dig R per vostr'amor, davandavan ] denan G; dreg a R son senhor es vengutz e mostra·ilhmostra·ilh ] comtal R comcom ] to R s'es captengutz: premeiramen l'a comensatpremeiramen l'a comensat ] om. R lo gran pretz e la gran beutatlo gran pretz e la gran beutat ] om. R de la dompna, si m'aiut fesde la dompna, si m'aiut fes ] om. R, e d'aisso fes moltfes molt ] afait G que cortese d'aisso fes moltfes molt ] afait G que cortes ] om. R; pueis li ali a ] la R dig: «Senher, jamais non er noiritz nuilhsnuilhs ] tal R papagais que fassa tanfassa tan ] tan digua R per son senhor com hieu ai fagfag ] dig R per vostr'amor, G J R
J Epilogue according to ms. J que la dompna vosdompna·us ] dompna vos J ai gaszanhada.(6)I decided to emend here by using the tense form, so I could avoid a hypermetrical vers. Anas ades esta vegada parlar a lieis en sel vergier tot mantenen, ses destorbier». Lo cavalier s'en es anatz dins el vergier et es intratz et es se trobatz ab la dona; e quan lo vi, et ella·l sona et asetet lo josta lei: «Senher, be·m platz cant hieu vos vei vengut aissi en est vergier. Gran tems ha non vi cavalier: tan mi plagues, si Dieus mi sal, per vostre papagai vos val car hieu vos vei tan plazentier. Per o quar es tan bel parlier e per lo be que·m di de vos e quar es tan bel e tan pros, farai vostre comandamen ab sol que vos premeiramen me fassas covinen aital: que·m siatz fin -aman ] om. J e leial(7)The verse needs to be emended, as it appears of 6 syllables. I suggested to emend by introducing the word "aman", which seems to fit the context properly and allows to recover the original octosyllabe. e que me ames de bon cor».(8)It is necessary to consider "me" and "ames" in dialefe (3 syllables in total). «Dona, beusben vos ] beus J dic, s'ieu non mor, (9)We need here to emend be·us (monosyllabic) in order to get an octosyllabe by writing it extended: ben vos. qu'ieu vos amarai leialmen, que ja no·us farai failhimen. E si voles nuilh covinen qu'ieu vos fassa ni sagramen, hieu lo·us farai mot volontiers: que anc non fo nuilhs cavaliers que tal sagramen fezes mai com hieu farai si a vos plai». «Senher, no·us ho tengatz a mal, que motz homes son cui non cal mas que penson de galïar perqu'ie·mperqu'ieu me ] perqu'ie·m J volria gardar.(10)We need to extend the tense form in order to get the extra syllable which is clearly missing here ("perqu'ie·m"="perqu'ieu me"). "Volria" has 3 syllables. Mas hieu non otot o non ] non o J; dic per vos, que vos eses ] vos es J cortes, savis e pros(12)I propose to eliminate "vos" from the sentence (which would become hypermetric), as it probably comes as a repetition of the "vos" that stands in conclusion of the previous verse.. Et en vos mi voilh hieu fizar per vostras volontatz a far: et aissi·m met ses tot jurar». Ab aitantan ] aitan J si prendon a baiszar(13)We prefer here to use "ab tan" instead of "ab aitan" for metrical reasons, in order to have an octosyllabe. e feiron de lor solatzlor solatz ] de lor solatz J aitan(14)It is here necessary to emend in order to get the octosyllabe. I propose to expunge the preposition "de", which doesn't alter the meaning of the expression "faire solatz" ("take pleasure"). ............................(15)There's a whole verse missing here, as the previous rhyme is not related. com lur fon bo ni·ls agradec. ab aitanAb tan ] ab aitan J lo papagai parec(16)Cfr. the same case three lines above. e dis: «Senher, anas vos en que vengutz es, mon essïen, lo -mals ] om. J maritz d'aquesta dona(17)We need here to restore a syllable in order to obtain an octosyllabe féminin verse (8 syllables + 1 mute). I propose to correct with "mals maritz" which is a typical feature of Provençal and French texts belonging to the "castia gilos" genre. qu'ie·l vei que aqu'a ] que a J la porta sona!». E·l cavalier presa pres ] pres J comjat(18)Here we should emend the passé simple form with a passé composé form, which appears also in the next verse. The correction is not necessary if we consider "comjat" as "comïat" (three syllables). de la dompna; et a·ilh pregat qu'ella li fassa saberfassa a saber ] fassa saber J l'onra que·ilh venra a plazer c'om puesqua tornar a l'amor, que tant li es toquad'al cor; et ella dis: «Ben o farai e breumen vos ho mandarai». «Ma dompna, a Dieu vos coman e prec vos que lo mieu don man: per marit non mi oblides!». Et ella·l dis: «Non farai ges, ans pensarai ades de vos com vos tornes aisai ves nos».
Epilogue according to ms. J que la dompna vosdompna·us ] dompna vos J ai gaszanhada.(6)I decided to emend here by using the tense form, so I could avoid a hypermetrical vers. Anas ades esta vegada parlar a lieis en sel vergier tot mantenen, ses destorbier». Lo cavalier s'en es anatz dins el vergier et es intratz et es se trobatz ab la dona; e quan lo vi, et ella·l sona et asetet lo josta lei: «Senher, be·m platz cant hieu vos vei vengut aissi en est vergier. Gran tems ha non vi cavalier: tan mi plagues, si Dieus mi sal, per vostre papagai vos val car hieu vos vei tan plazentier. Per o quar es tan bel parlier e per lo be que·m di de vos e quar es tan bel e tan pros, farai vostre comandamen ab sol que vos premeiramen me fassas covinen aital: que·m siatz fin -aman ] om. J e leial(7)The verse needs to be emended, as it appears of 6 syllables. I suggested to emend by introducing the word "aman", which seems to fit the context properly and allows to recover the original octosyllabe. e que me ames de bon cor».(8)It is necessary to consider "me" and "ames" in dialefe (3 syllables in total). «Dona, beusben vos ] beus J dic, s'ieu non mor, (9)We need here to emend be·us (monosyllabic) in order to get an octosyllabe by writing it extended: ben vos. qu'ieu vos amarai leialmen, que ja no·us farai failhimen. E si voles nuilh covinen qu'ieu vos fassa ni sagramen, hieu lo·us farai mot volontiers: que anc non fo nuilhs cavaliers que tal sagramen fezes mai com hieu farai si a vos plai». «Senher, no·us ho tengatz a mal, que motz homes son cui non cal mas que penson de galïar perqu'ie·mperqu'ieu me ] perqu'ie·m J volria gardar.(10)We need to extend the tense form in order to get the extra syllable which is clearly missing here ("perqu'ie·m"="perqu'ieu me"). "Volria" has 3 syllables. Mas hieu non otot o non ] non o J; dic per vos, que vos eses ] vos es J cortes, savis e pros(12)I propose to eliminate "vos" from the sentence (which would become hypermetric), as it probably comes as a repetition of the "vos" that stands in conclusion of the previous verse.. Et en vos mi voilh hieu fizar per vostras volontatz a far: et aissi·m met ses tot jurar». Ab aitantan ] aitan J si prendon a baiszar(13)We prefer here to use "ab tan" instead of "ab aitan" for metrical reasons, in order to have an octosyllabe. e feiron de lor solatzlor solatz ] de lor solatz J aitan(14)It is here necessary to emend in order to get the octosyllabe. I propose to expunge the preposition "de", which doesn't alter the meaning of the expression "faire solatz" ("take pleasure"). ............................(15)There's a whole verse missing here, as the previous rhyme is not related. com lur fon bo ni·ls agradec. ab aitanAb tan ] ab aitan J lo papagai parec(16)Cfr. the same case three lines above. e dis: «Senher, anas vos en que vengutz es, mon essïen, lo -mals ] om. J maritz d'aquesta dona(17)We need here to restore a syllable in order to obtain an octosyllabe féminin verse (8 syllables + 1 mute). I propose to correct with "mals maritz" which is a typical feature of Provençal and French texts belonging to the "castia gilos" genre. qu'ie·l vei que aqu'a ] que a J la porta sona!». E·l cavalier presa pres ] pres J comjat(18)Here we should emend the passé simple form with a passé composé form, which appears also in the next verse. The correction is not necessary if we consider "comjat" as "comïat" (three syllables). de la dompna; et a·ilh pregat qu'ella li fassa saberfassa a saber ] fassa saber J l'onra que·ilh venra a plazer c'om puesqua tornar a l'amor, que tant li es toquad'al cor; et ella dis: «Ben o farai e breumen vos ho mandarai». «Ma dompna, a Dieu vos coman e prec vos que lo mieu don man: per marit non mi oblides!». Et ella·l dis: «Non farai ges, ans pensarai ades de vos com vos tornes aisai ves nos». J; Epilogue according to ms. R dins el verdier m'aney suau: no volia qu'en mon esclau se pogues metre degus mes:(19)Here, just like in the very following verses, the ink has often vanished. Nevertheless it seems to be, at the end of this verse, the reading "degus" (with abbreviation of -us through "9"). If so, a monosyllabic word would be required to keep the eight-syllable verse. I hypotize "mes", which is "messenger", even though though I couldn't read the final part of the verse. may volri'esser soutz que pres! La dona trobey veramen, de vostr'amor li fi prezen e tramet vos aquest anel qu'el mon non cug n'aya plus bel, ab sest cordo ab aur obrat: que·l prendatz per s'amistat. E prendetz lo per sa [...]or, que Dieu vos do be et honor. Mas jes no say per cal razo no·nsno·ns ] nos R prenguam sonh ni ochaizo que puscam el verdier intrar. Jes no vos en say cosselharen say cosselhar ] cosselhar. say R(20)Here the scribe had omitted "say" and he adds it at the end of the line. We also should get an extra syllable in order to have a perfect octosyllabe: that's the reason why I added "en".. Mas ieu metrai foc a la tor e al solier, per vostr'amor: e can lo foc er abrandatz porretz intrar be perintrar be per ] intrar per R espatz(21)"Be" is an addition that comes from Bartsch's edition: we accept it in order to preserve eight syllables. ab vostra dona domneyar e lieys tener et abrassar». Antiphanor respon breumen: «Tornatz premier al parlamen a lieys parlar, si a vos platz: doncx sestas razos li mostratz». Ab tan parto s'en abeduy. Mot es lo papagay vas luy fizels amicx e ses enjan. Vas lo verdier s'en vay volan, la dona trobet sotz un pi, saludet la enla en ] len Rson lati: «Dona, sel Dieu que vos criet vos do tot sodo tot so ] do so R que may voletz(22)As often happened, we need an extra syllable to restore the original eight syllables measure: "tot" seems to be an useful solution. e·us gar de mal e d'enconbrier, abab ] om. R sol que·l vostre cavayer vulhatz amar tan lïalmen com el fay vos ses falhimen». «Papagay, si·m acosselh Dieus: se trastot lo mon era mieus, tot lo daria de bon cor per l'amistat d'Antiphanor! Mas aquest verdier es trop claus e las gardas non an repaus: devo velhar tro al mati, car lunha nueg non prendo fi». «Dona, e no·y sabetz cosselh?» «Ieu no». «E no m'en meravelh se vos cosselh non y sabetz. Si fas, dona, ar m'entendetz: ieu tornaray vas mo senhor c'ay laissat cossiros d'amor. Encar'a nueg l'en menaray, al pe del mur l'en aduray: lo lo ] om. R fuoc grezesc aportaray e, si·us play,e, si·us play, ] sieus play R ab que metray fuoc al cloqier et a la tor et al solier e tot entore tot entor ] om. R.(23)The emendation is here a mere hypothesis, but it can restore at one time meaning, rhyme (tor/entor) and number of missing syllables in order to reach the right measure. All the passage is problematic: I had to restore an extra syllable in the previous verse, too. E cant lo foc sera enpres ilh y corron tug demanes que·l voldran per fort escantir; e vos no metatz lonc albir, pessatz de luy e faitz l'intrar. Adoncx poiretz ab luy parlar; e s'aquest cosselh vos par bos, ab mal grat quan aia·l gilos, porietz ab luy aver delieg e jazer ab el en un lieg». Ab tan la dona ditz: «Platz me, et anatz lo querre desse!». Ab tan lo papagay vay s'en vas Antiphanor que l'atenaten ] aren R. Sobre son caval l'ay trobatz de son garnimen adobatz: elm et ausberc viest sobre si e caussas de fer atressi, sos esperos d'aur tent caussatz, s'espaza sencha a son latz. E·l papagay li venc denan: «Senher» fay sel «al mieu senblan anueg veiretz aisela re que may amatz per bona fe. Vostra dona·us manda per mi c'anetz vas lieys tot dreg cami: viatz e cavalguatz suau, lunhs hom no sapcha vostr'esclau ni lunha res ses devinar no puesca saber nostr'afar. Mas foc grezesc vos fay mestier en ola de fer o d'assier. Ieu l'en penray entre mos pes: faitz me·l lieurar tost et ades». Antiphanor isnelamen li·n fay lieurar a son talen. Tan cavalguero per viguor que la nueg foro prop la tor. Las gaitas sono pel cloqier: l'una va e l'autra s'enquiers'enquier ] sen enquier R, devo velhar tro al mati car lunhalunha ] luna R nueg non prendran fi. Ab tan Antiphanor dissen et a pauzat son garnimen de pres son caval tot entier, mas solamen son bran d'assier que volc portar senh a son latz: e no·l es ops, d'aisso·m crezatz, car ses temens'ab cor segur es vengutz tro al pe del mur. E·l papagay de l'autra part intr'el verdier car trop es tart de metre foc, car so senhor laisset tot sol senes paor. Denan la dona venc premier: aisi com si fos esparvier s'anet pauzar denan sos pes e pueys l'a dig tot en apres: «Dona, mo senhor ai laissat al portal major dezarmat: pessatz de luy e faitz l'intrar q'ieu vauc lo castel abrandar». «Papagay, per mon essien benben ] om. R fag n'ay tot l'assemamen,(24)"Ben" is an addition by Bartsch, which allows to restore the correct measure of the verse. las claus del castel ai pres mi: vec las vos, sus aquest coissi. Anatz metre foc al castel: anc may no cug per lunh auzel fos tan ricx faitz assajatz com aquest er, ni comensatz». El papagay seladamen .............................(25)There clearly is a missing verse here, as the previous verse has no correspondent rhyme following. de las la tor, prop del terrier. Lor vay metre foc al solier: de vas quatre locx s'es enpres e·l crit se leva demanes: «A foc!» crido per cominal. E la dona venc al portal e a ubert senessenes ] ses R comjat(26)We could even not emend "ses", but on condition we read "comïat", which seems to be possible according to Levy's dictionnaire. de las gachas, e mal lor grat. Antiphanor intr'el vergier: en un lieg, de jotz un laurier, ab sa dona s'anet colcar. E lunhs homs non o sap contar lo gaug que fo entre lor dos, cals plus fo del autre joyos. Vejaire lor es - so m'es vis - C'aqo sia benben ] om. R lur paradis!(27)We add here "ben" in order to restore the correct measure of the verse. Grans gautz es entre lor mesclatz. E·l focxfocx ] foc R fo totz adzamortatz, ab vinagre·l fan escarnir. E·l papagay cuget morir, tal paor ac de son senhor: al enans que poc venc vas lor e es se prop del lieg pauzatz; e ac lor dig: «C'ar no·us levatz? Anatz sus e departetz vos, que·l foc es mortz tot ad estros». Antiphanor ab cor marrit s'es levat e pueys li ali a ] la R dit:(28)The tense form must be changed into "li a" in order to restore the correct measure of the verse. «Dona, que voldretz vos mandar?» «Senher, qe·us vulhatz esforsar de far que pros tan can poiretz en est segle, tan cant vieuretz». Fay se vas el, baiza·l tres vetz: Antiphanor s'en torna leu com filh de rey ab son corrieucorrieu ] conrrieu (or corrrieu) R. So dis N'Arnaut de Carcasses que precx a faiz per mantas res e per los maritz castiar que volo lors molhers garar: ...........................(29)At this point there must have been one missing verse, because of the rhyme "anar" of the following verse. que·lsque·ls ] que la R laiso a lor pes anar [...] que may valra,(30)We've lost the first half of the verse, so there are four missing syllables. e ja degus no·y falhira. R

Text according to witness R

Narrative segment shared by all manuscripts DinsDins J R ] Djnç G; Denz r .i.un G J r ] .i. R -vergiervergier J ] verçer G; verzier r de mur de mur G J r ] seratserat G J ] serrat r J ] om. R a l'ombraa l'ombra J G R ] ad ombra r d’und’un G J R ] d’und’un G J R ] ] d'um r laurlaurier foilhat J ] loriet foliat G; laur R; bon laurier fogliat r auziauszi J ] adi r; auci G; auzi R contendrecontendre G J R r ] .i.un G J r ] .i. R papagaypapagai J G ] pappagae r; papagay R de tald'aital G J ] de tal R; de te r razoraszon J ] raso r; razon G; razo R comcom G J R r ] yeushie·us J ] eus G; yeus R diraidirai G J R ] diray Ryeushie·us J ] eus G; yeus R diraidirai G J R ] diray R ] ge vos drae r. denantDavant ] denan G; denant R huna don’es vengutz et aporta·laporta·l ] si li apportan r; aportas G de lonhde luenh J ] de long G; de lonh R; om. r salutz. Et dis lia·l dig ] dis li R; aill dit G; a dit r: «Dona, Dieus vos salsal ] salvi r! messatieMessatgiers ] messatie R soi: no·us sapchasia ] sapcha R mal si voss’ieu vos J ] si vos R G dic per qu'ieu soi aissisi voss’ieu vos J ] si vos R G dic per qu'ieu soi aissi ] om. r vengutz a vosvengutz a vos J R ] aus venguz G en est jardivengutz a vosvengutz a vos J R ] aus venguz G en est jardi ] om. r. LoLo ] del r meilhor cavalier c’anc fos e·le·l ] del r plus cortes e·le·l ] del r plus joihos, Antifanor, lo filh deldel ] a r rei -que ] qi G; om. R vos baititbasti per vos G J ] per vus an basti r; vos baitit R lo tornei, vos tramettramet ] man r salut sent mil vessent mil ves G R ] sent ves J; zen malfeiz r e prega·use prega·us ] pre vus r per me que l'ames, quar senesquar senes J G R ] chilsam r vos non pot guerirsofrir ] guerir R dello ] del R mal d'amor que·lque·l J R ] lo G; le r fai languir, -e nuilh metge no·ilh potno·ilh pot ] li po r valer ] om. R . -Mas vos que l'avetz en poder ] om. R, -vosvos ] om. r lo podes guerir si·us platz ] om. R , -sol que per mi li trametatz ] om. R -joihajoiha ] joias G que·ilh port per vostr'amor ] om. R : -l'aures estortl'aures estort ] lor er gariz G; sillaurez gari rde sa dolor ] om. R . Anquara·us dic maismais ] om. r per ma fefe ] fej rAnquara·us dic maismais ] om. r per ma fefe ] fej r ] om. G per que·ilh devetz aver merceper que·ilh devetz aver merce ] om. G; chem doiez aver merzej r: -que·ilh ama mielhs per vos morir r ] om. G R J -que per autra dompna guerir r ] om. J G R(1)Vv. 27-28 are only transmitted by ms. r in a very italianized way, which we have brought into a more proper Provençal form (ms. r says: "chillama mieus per vux murir/che per autre donne garir"), Car sieus play morir volque mais ama morir ] Car sieus play morir vol R; illame mielz murir r per vosCar sieus play morir volque mais ama morir ] Car sieus play morir vol R; illame mielz murir r per vos ] om. G may que per autre vieure ioyosque d'autra esser poderos ] om. G; may que per autre vieure ioyos R; che per autre donne etre poderus r». atanAb aitan J G ] atan R; ab tant r la dona lidompna ] dona li R; dompnail G respon etet ] az G ha lili ] om. r dig: «Amicx, e don sai eses ] ses G vengutz eni ] e R que sercatzsai eses ] ses G vengutz eni ] e R que sercatz ] om. r? tropMolt ] trop R mi pares enrasonatztropMolt ] trop R mi pares enrasonatz ] om. r, car anc auzes dir queque G R ] quieu J donescar anc auzes dir queque G R ] quieu J dones G J R ] om. r joiajoia ] joyas Rni que lasla ] las R prezentesprezentes ] representes Gjoiajoia ] joyas Rni que lasla ] las R prezentesprezentes ] representes G ] om. r a degunnegun ] degun R home cresstïaa degunnegun ] degun R home cresstïa ] plus che nullome cristiam r .(2)(Ms. r changes the order of ll. 37-38: see also below) tropBen ] mol G; trop R vos es debatutz envatropBen ] mol G; trop R vos es debatutz enva ] vus esta battuz invam r !(3)(see previous note) Mas quar vos vei tan prezentierplazentier ] presenter G; prezentier RMas quar vos vei tan prezentierplazentier ] presenter G; prezentier R ] om. r podetz a mi en sest verdierni es vengutzni es vengutz ] Ni os ab mi G en est vergier ] podetz a mi en sest verdier R; om. r , parlar o dir so que volretzmi podes dir so qu'a vos platz ] ben podez dir zo qeus plaz G; parlar o dir so que volretz R; om. r, que noynon ] noy R seres forfatz ni presmortz ni nafratz ] in forzaz G; forfatz ni pres Rque noynon ] noy R seres forfatz ni presmortz ni nafratz ] in forzaz G; forfatz ni pres R ] om. r . E pesza·m per amor de vosE pesza·m per amor de vos ] om. r, carque ] car G R es tan azauttan cortes es ] es tan cortes G; es tan azaut R nie ] ni R tan proscarque ] car G R es tan azauttan cortes es ] es tan cortes G; es tan azaut R nie ] ni R tan pros ] om. r, c'ar mauzetz darmi donas ] mauzetz dar R aital conseilhc'ar mauzetz darmi donas ] mauzetz dar R aital conseilh ] om. r». «Dona, et hieu menme ] men R meraveilhDona, et hieu menme ] men R meraveilh ] om. r, carcar ] com G vos de bon cor non l'l' ] om. Gamatzcarcar ] com G vos de bon cor non l'l' ] om. Gamatz ] om. r». «PapagaiPapagai ] papagaisi G, ben voilh -que ] om. R sapchatzPapagaiPapagai ] papagaisi G, ben voilh -que ] om. R sapchatz ] om. r qu'ieu am del mon lo plus aibitarditz ] aibit Rqu'ieu am del mon lo plus aibitarditz ] aibit R ] om. r». «E vos, qual, donaper Dieu ] dona R?». «Mon maritE vos, qual, donaper Dieu ] dona R?». «Mon marit ] om. r «ies delVostre ] ies del R marit non es razosies delVostre ] ies del R marit non es razos ] om. r que·l sia del tot poderosque·l sia del tot poderos ] om. r:(4)We have here a verse of 7 syllables; in absence of possible conjectures, we can imagine that "sia" should be read as a disyllabic word. amar lo podetzlui deves amar ] amar lo podetz R a prezenamar lo podetzlui deves amar ] amar lo podetz R a prezen ] om. r aprese pueis ] apres R deves seladamenaprese pueis ] apres R deves seladamen ] om. r amar a quelaissel ] a quel R que mor amanamar a quelaissel ] a quel R que mor aman ] om. r per vostr'amor ses totses tot ] senes G enjanper vostr'amor ses totses tot ] senes G enjan ] om. r». «Papagai, tropmolt ] trop R es belgens ] bel R parliersPapagai, tropmolt ] trop R es belgens ] bel R parliers ] om. G r. per meBe sai ] per me R, si foses cavaliersper meBe sai ] per me R, si foses cavaliers ] om. G r, qi enque gen ] qi en R saupras dompna pregarqi enque gen ] qi en R saupras dompna pregar ] om. G r. Mas ges per tanso ] tan R nomnon ] nom R voilh laissarMas ges per tanso ] tan R nomnon ] nom R voilh laissar ] om. G r qu'ieu nousnon ] nous R deman per qual raszoqu'ieu nousnon ] nous R deman per qual raszo ] om. G r dei far contra luycontr'aisel ] contra luy R trassiofailhiszo ] trassio R,dei far contra luycontr'aisel ] contra luy R trassiofailhiszo ] trassio R, ] om. G r a cui ai plevida ma fedat m'amor e me ] plevida ma fe Ra cui ai plevida ma fedat m'amor e me ] plevida ma fe R ] om. G r». «Dona, so vosaiso·us ] so vos R dirai hieu beDona, so vosaiso·us ] so vos R dirai hieu be ] om. G r: Amors non garda sagramenAmors non garda sagramen ] om. G r, la uolontat sec loe·l ] lo R talenla uolontat sec loe·l ] lo R talen ] om. G r». M[...] be dizetz«Ben aves dig ] M[...] be dizetz R, si Dieus m'aiutM[...] be dizetz«Ben aves dig ] M[...] be dizetz R, si Dieus m'aiut ] om. G r! Ades vos ay yeu doncxDoncx es vos ab aitan ] Ades vos ay yeu doncx R vencutAdes vos ay yeu doncxDoncx es vos ab aitan ] Ades vos ay yeu doncx R vencut ] om. G r que si el mon de s'om ama ren per ] que si el mon de R bona fe que si el mon de s'om ama ren per ] que si el mon de R bona fe ] om. G r, hieu am mon marit mais que rehieu am mon marit mais que re ] om. G r(5)(ms. R changes the order of ll. 69-70 as they appear in ms. J): e a lunhnuilh ] a lunh R autre amador non vuelhvuelh R ] uoilh Je a lunhnuilh ] a lunh R autre amador non vuelhvuelh R ] uoilh J ] om. G r. Com auias dir aitalDoncx com auzes tan dir ] Com auias dir aital Rorguelhd'ergueilh ] orguelh RCom auias dir aitalDoncx com auzes tan dir ] Com auias dir aital Rorguelhd'ergueilh ] orguelh R ] om. G r, -qu'ieu ] om. R am lai on mon cor non es-qu'ieu ] om. R am lai on mon cor non es ] om. G r «Dona, ergueilh non dic renhieu ] ren R gesDona, ergueilh non dic renhieu ] ren R ges ] om. G r: par mi quieusque·us ] quieus R voilhatz corrossarpar mi quieusque·us ] quieus R voilhatz corrossar ] om. G r. per oMas ] per o R si·m voletz escotararescoutar ] escotar Rper oMas ] per o R si·m voletz escotararescoutar ] escotar R ] om. G r, ja per razoaisso ] razo R no·us defendretzja per razoaisso ] razo R no·us defendretz ] om. G r d'Antifanor que non l'ametzd'Antifanor que non l'ametz ] om. G r. benBe·us ] ben R; beux J dic -que dreitz es veramen ] om. RbenBe·us ] ben R; beux J dic -que dreitz es veramen ] om. R ] om. r -que devetz amar a prezen ] om. R; om. r (...)mar(...)cautra(...)vostre marit mais c'autra re ] (...)mar(...)cautra(...) R; om. r; apres deves -aver merce ] om. Rapres deves -aver merce ] om. R ] om. r erasedd'aissel qued'aissel que ] de cel qi G mor per ] erased R vostr'amorerasedd'aissel qued'aissel que ] de cel qi G mor per ] erased R vostr'amor ] om. r. Pauc vos membra de BlanquaflorPauc vos membra de Blanquaflor ] ne vus remenbre de flur et de blançeflur r qu'amet Floris ses totsenes ] ses tot R enjan,qu'amet Floris ses totsenes ] ses tot R enjan, ] om. r ni d'Izeus, comcom ] q' G r amet Tristan, nini ] e r de Tibes erasedcom al pertus ] qant al peitus G; erased R; co alal pertus r anet parlaranet parlar ] aler parler r aba ] ab R -Piramus ] priamus r J; om. R: qantanc ] qant R nuilhs hom non pot tornarno l'en poc gardar ] non pot tornar R! En lieis vos podes remirar: cal pro -n' ] om. R Gaures s'Antifanors'Antifanor ] sa antifanor G languis per vostr'amor ni mor? Lo Dieus d'amor e lassa ] sas G; las R vertutzvertut ] vertutz G R say que von rendranvos en rendran G ] vos en rendra J; say que von rendran R mals salutzmala salut ] malas saluz G; mals salutz R: et hieu mezeis, que dezir n’ayqu'en redirai ] qe en dirai G; que dezir n’ay R de vos tot lo maltot lo mal de vos ] de vos tot lo mal R quequ'ieu ] que G R poiraisabrai ] poirai R, s'in breu d'ora no·mno·m ] no G autrejatz que, se·l vos ama, vosvos ] que v. J l'amatz». «Papagai, si Dieus macosselhmi conseilh ] macosselh R, anquar vos dic queque·m ] que R meraveilh car vos tan gen -sabes ] om. R parlar ee ] mais G pluspueis ] plus R tan mi voletz prejar d'Antifanor, vostre senhor. luyHieu vos ] Eus G; luy R reclamireclam ] reclamaz G; reclami R pe·l Dieu d'amor: anatz vos en qieus do comiatza lui, que trop estatz, ] vos en qieus do comiatz R e pregui vospregui vos ] prec vos ben G; prec vos J qe lique·l me ] qe li G R digatz qu'ieu mi acordaraimi acordarai ] men acordaria G breumen -e·ilh mostraraie·ilh mostrarai ] a mostrarli G tot mon talen ] om. R. The scribe of ms. R changes the order of the lines 109-12 as following: ...amaray...vuelhamar...conortar...partiraiE si tant es queque·l ] que R voilh'amar ] The scribe of ms. R changes the order of the lines 109-12 as following: ...amaray...vuelhamar...conortar...partirai R, daitand'aisso ] daitan G R lo podetz conortar: que per vostres precxvostres precx ] vostre prec G l'amarail'amarai ] lamerai G quee ] que R jaja ] iamais G J de luilui ] lu G no·m partirai. E portatz li·m aquest anel,E portatz li·m aquest anel, ] om. G J qu'el mon non cug n'aya plus bel,qu'el mon non cug n'aya plus bel, ] om. G J ab sest cordo ab aur obratab sest cordo ab aur obrat ] om. G J: quelque lo ] quel R prengua per m'amistat.quelque lo ] quel R prengua per m'amistat. ] om. G J E gardatz vos que non estetz:E gardatz vos que non estetz: ] om. G J en sest verdier m'atrobaretzen sest verdier m'atrobaretz ] om. G J». Ab tan lo papagay responAb tan lo papagay respon ] om. G J: «Dona» fay sel, «si Dieus be·m donDona» fay sel, «si Dieus be·m don ] om. G J, mot a aisi azaut prezenmot a aisi azaut prezen ] om. G J et ieu portar l'ay veramenet ieu portar l'ay veramen ] om. G J. E car avetz tan bel esgartE car avetz tan bel esgart ] om. G J saludar l'ay de vostra partsaludar l'ay de vostra part ] om. G J. Dona, sel Dieus que no mentic, vos dodo ] don G d'Antiphanord'Antiphanor ] antifanor per J; antifanor G amic. E·m lays vezez c'abans d'un anE·m lays vezez c'abans d'un an ] om. G J l'ames de cor ses tot enjanl'ames de cor ses tot enjan ] om. G J».
R Ab tan parto lor parlamen. De layns, car ac gran talen de la don'e d'Antiphanor. Del verdier ioiosjos ] ioios R, ses lonc demor,
Lo papagai fo molt joios et issi del vergier cochos, G J; Ab tan parto lor parlamen. De layns, car ac gran talen de la don'e d'Antiphanor. Del verdier ioiosjos ] ioios R, ses lonc demor, R
dreg adavan ] denan G; dreg a R son senhor es vengutz e comtalmostra·ilh ] comtal R tocom ] to R s'es captengutz: -premeiramen l'a comensat ] om. R -lo gran pretz e la gran beutat ] om. R -de la dompna, si m'aiut fes ] om. R, -e d'aisso fes moltfes molt ] afait G que cortes ] om. R; pueis lali a ] la R dig: «Senher, jamais non er noiritz talnuilhs ] tal R papagais que tan diguafassa tan ] tan digua R per son senhor com hieu ai digfag ] dig R per vostr'amor, dreg adavan ] denan G; dreg a R son senhor es vengutz e comtalmostra·ilh ] comtal R tocom ] to R s'es captengutz: -premeiramen l'a comensat ] om. R -lo gran pretz e la gran beutat ] om. R -de la dompna, si m'aiut fes ] om. R, -e d'aisso fes moltfes molt ] afait G que cortes ] om. R; pueis lali a ] la R dig: «Senher, jamais non er noiritz talnuilhs ] tal R papagais que tan diguafassa tan ] tan digua R per son senhor com hieu ai digfag ] dig R per vostr'amor, G J R
R Epilogue according to ms. R dins el verdier m'aney suau: no volia qu'en mon esclau se pogues metre degus mes:(19)Here, just like in the very following verses, the ink has often vanished. Nevertheless it seems to be, at the end of this verse, the reading "degus" (with abbreviation of -us through "9"). If so, a monosyllabic word would be required to keep the eight-syllable verse. I hypotize "mes", which is "messenger", even though though I couldn't read the final part of the verse. may volri'esser soutz que pres! La dona trobey veramen, de vostr'amor li fi prezen e tramet vos aquest anel qu'el mon non cug n'aya plus bel, ab sest cordo ab aur obrat: que·l prendatz per s'amistat. E prendetz lo per sa [...]or, que Dieu vos do be et honor. Mas jes no say per cal razo nosno·ns ] nos R prenguam sonh ni ochaizo que puscam el verdier intrar. Jes no vos cosselhar. sayen say cosselhar ] cosselhar. say R(20)Here the scribe had omitted "say" and he adds it at the end of the line. We also should get an extra syllable in order to have a perfect octosyllabe: that's the reason why I added "en".. Mas ieu metrai foc a la tor e al solier, per vostr'amor: e can lo foc er abrandatz porretz intrar perintrar be per ] intrar per R espatz(21)"Be" is an addition that comes from Bartsch's edition: we accept it in order to preserve eight syllables. ab vostra dona domneyar e lieys tener et abrassar». Antiphanor respon breumen: «Tornatz premier al parlamen a lieys parlar, si a vos platz: doncx sestas razos li mostratz». Ab tan parto s'en abeduy. Mot es lo papagay vas luy fizels amicx e ses enjan. Vas lo verdier s'en vay volan, la dona trobet sotz un pi, saludet la enla en ] len Rson lati: «Dona, sel Dieu que vos criet vos do sodo tot so ] do so R que may voletz(22)As often happened, we need an extra syllable to restore the original eight syllables measure: "tot" seems to be an useful solution. e·us gar de mal e d'enconbrier, -ab ] om. R sol que·l vostre cavayer vulhatz amar tan lïalmen com el fay vos ses falhimen». «Papagay, si·m acosselh Dieus: se trastot lo mon era mieus, tot lo daria de bon cor per l'amistat d'Antiphanor! Mas aquest verdier es trop claus e las gardas non an repaus: devo velhar tro al mati, car lunha nueg non prendo fi». «Dona, e no·y sabetz cosselh?» «Ieu no». «E no m'en meravelh se vos cosselh non y sabetz. Si fas, dona, ar m'entendetz: ieu tornaray vas mo senhor c'ay laissat cossiros d'amor. Encar'a nueg l'en menaray, al pe del mur l'en aduray: -lo ] om. R fuoc grezesc aportaray sieus playe, si·us play, ] sieus play R ab que metray fuoc al cloqier et a la tor et al solier -e tot entor ] om. R.(23)The emendation is here a mere hypothesis, but it can restore at one time meaning, rhyme (tor/entor) and number of missing syllables in order to reach the right measure. All the passage is problematic: I had to restore an extra syllable in the previous verse, too. E cant lo foc sera enpres ilh y corron tug demanes que·l voldran per fort escantir; e vos no metatz lonc albir, pessatz de luy e faitz l'intrar. Adoncx poiretz ab luy parlar; e s'aquest cosselh vos par bos, ab mal grat quan aia·l gilos, porietz ab luy aver delieg e jazer ab el en un lieg». Ab tan la dona ditz: «Platz me, et anatz lo querre desse!». Ab tan lo papagay vay s'en vas Antiphanor que l'arenaten ] aren R. Sobre son caval l'ay trobatz de son garnimen adobatz: elm et ausberc viest sobre si e caussas de fer atressi, sos esperos d'aur tent caussatz, s'espaza sencha a son latz. E·l papagay li venc denan: «Senher» fay sel «al mieu senblan anueg veiretz aisela re que may amatz per bona fe. Vostra dona·us manda per mi c'anetz vas lieys tot dreg cami: viatz e cavalguatz suau, lunhs hom no sapcha vostr'esclau ni lunha res ses devinar no puesca saber nostr'afar. Mas foc grezesc vos fay mestier en ola de fer o d'assier. Ieu l'en penray entre mos pes: faitz me·l lieurar tost et ades». Antiphanor isnelamen li·n fay lieurar a son talen. Tan cavalguero per viguor que la nueg foro prop la tor. Las gaitas sono pel cloqier: l'una va e l'autra sen enquiers'enquier ] sen enquier R, devo velhar tro al mati car lunalunha ] luna R nueg non prendran fi. Ab tan Antiphanor dissen et a pauzat son garnimen de pres son caval tot entier, mas solamen son bran d'assier que volc portar senh a son latz: e no·l es ops, d'aisso·m crezatz, car ses temens'ab cor segur es vengutz tro al pe del mur. E·l papagay de l'autra part intr'el verdier car trop es tart de metre foc, car so senhor laisset tot sol senes paor. Denan la dona venc premier: aisi com si fos esparvier s'anet pauzar denan sos pes e pueys l'a dig tot en apres: «Dona, mo senhor ai laissat al portal major dezarmat: pessatz de luy e faitz l'intrar q'ieu vauc lo castel abrandar». «Papagay, per mon essien -ben ] om. R fag n'ay tot l'assemamen,(24)"Ben" is an addition by Bartsch, which allows to restore the correct measure of the verse. las claus del castel ai pres mi: vec las vos, sus aquest coissi. Anatz metre foc al castel: anc may no cug per lunh auzel fos tan ricx faitz assajatz com aquest er, ni comensatz». El papagay seladamen .............................(25)There clearly is a missing verse here, as the previous verse has no correspondent rhyme following. de las la tor, prop del terrier. Lor vay metre foc al solier: de vas quatre locx s'es enpres e·l crit se leva demanes: «A foc!» crido per cominal. E la dona venc al portal e a ubert sessenes ] ses R comjat(26)We could even not emend "ses", but on condition we read "comïat", which seems to be possible according to Levy's dictionnaire. de las gachas, e mal lor grat. Antiphanor intr'el vergier: en un lieg, de jotz un laurier, ab sa dona s'anet colcar. E lunhs homs non o sap contar lo gaug que fo entre lor dos, cals plus fo del autre joyos. Vejaire lor es - so m'es vis - C'aqo sia -ben ] om. R lur paradis!(27)We add here "ben" in order to restore the correct measure of the verse. Grans gautz es entre lor mesclatz. E·l focfocx ] foc R fo totz adzamortatz, ab vinagre·l fan escarnir. E·l papagay cuget morir, tal paor ac de son senhor: al enans que poc venc vas lor e es se prop del lieg pauzatz; e ac lor dig: «C'ar no·us levatz? Anatz sus e departetz vos, que·l foc es mortz tot ad estros». Antiphanor ab cor marrit s'es levat e pueys lali a ] la R dit:(28)The tense form must be changed into "li a" in order to restore the correct measure of the verse. «Dona, que voldretz vos mandar?» «Senher, qe·us vulhatz esforsar de far que pros tan can poiretz en est segle, tan cant vieuretz». Fay se vas el, baiza·l tres vetz: Antiphanor s'en torna leu com filh de rey ab son conrrieu (or corrrieu)corrieu ] conrrieu (or corrrieu) R. So dis N'Arnaut de Carcasses que precx a faiz per mantas res e per los maritz castiar que volo lors molhers garar: ...........................(29)At this point there must have been one missing verse, because of the rhyme "anar" of the following verse. que laque·ls ] que la R laiso a lor pes anar [...] que may valra,(30)We've lost the first half of the verse, so there are four missing syllables. e ja degus no·y falhira.
Epilogue according to ms. J que la dompna·usdompna·us ] dompna vos J ai gaszanhada.(6)I decided to emend here by using the tense form, so I could avoid a hypermetrical vers. Anas ades esta vegada parlar a lieis en sel vergier tot mantenen, ses destorbier». Lo cavalier s'en es anatz dins el vergier et es intratz et es se trobatz ab la dona; e quan lo vi, et ella·l sona et asetet lo josta lei: «Senher, be·m platz cant hieu vos vei vengut aissi en est vergier. Gran tems ha non vi cavalier: tan mi plagues, si Dieus mi sal, per vostre papagai vos val car hieu vos vei tan plazentier. Per o quar es tan bel parlier e per lo be que·m di de vos e quar es tan bel e tan pros, farai vostre comandamen ab sol que vos premeiramen me fassas covinen aital: que·m siatz fin amanaman ] om. J e leial(7)The verse needs to be emended, as it appears of 6 syllables. I suggested to emend by introducing the word "aman", which seems to fit the context properly and allows to recover the original octosyllabe. e que me ames de bon cor».(8)It is necessary to consider "me" and "ames" in dialefe (3 syllables in total). «Dona, ben vosben vos ] beus J dic, s'ieu non mor, (9)We need here to emend be·us (monosyllabic) in order to get an octosyllabe by writing it extended: ben vos. qu'ieu vos amarai leialmen, que ja no·us farai failhimen. E si voles nuilh covinen qu'ieu vos fassa ni sagramen, hieu lo·us farai mot volontiers: que anc non fo nuilhs cavaliers que tal sagramen fezes mai com hieu farai si a vos plai». «Senher, no·us ho tengatz a mal, que motz homes son cui non cal mas que penson de galïar perqu'ieu meperqu'ieu me ] perqu'ie·m J volria gardar.(10)We need to extend the tense form in order to get the extra syllable which is clearly missing here ("perqu'ie·m"="perqu'ieu me"). "Volria" has 3 syllables. Mas hieu tot o nontot o non ] non o J; dic per vos, que eses ] vos es J cortes, savis e pros(12)I propose to eliminate "vos" from the sentence (which would become hypermetric), as it probably comes as a repetition of the "vos" that stands in conclusion of the previous verse.. Et en vos mi voilh hieu fizar per vostras volontatz a far: et aissi·m met ses tot jurar». Ab tantan ] aitan J si prendon a baiszar(13)We prefer here to use "ab tan" instead of "ab aitan" for metrical reasons, in order to have an octosyllabe. e feiron lor solatzlor solatz ] de lor solatz J aitan(14)It is here necessary to emend in order to get the octosyllabe. I propose to expunge the preposition "de", which doesn't alter the meaning of the expression "faire solatz" ("take pleasure"). ............................(15)There's a whole verse missing here, as the previous rhyme is not related. com lur fon bo ni·ls agradec. Ab tanAb tan ] ab aitan J lo papagai parec(16)Cfr. the same case three lines above. e dis: «Senher, anas vos en que vengutz es, mon essïen, lo malsmals ] om. J maritz d'aquesta dona(17)We need here to restore a syllable in order to obtain an octosyllabe féminin verse (8 syllables + 1 mute). I propose to correct with "mals maritz" which is a typical feature of Provençal and French texts belonging to the "castia gilos" genre. qu'ie·l vei qu'aqu'a ] que a J la porta sona!». E·l cavalier a presa pres ] pres J comjat(18)Here we should emend the passé simple form with a passé composé form, which appears also in the next verse. The correction is not necessary if we consider "comjat" as "comïat" (three syllables). de la dompna; et a·ilh pregat qu'ella li fassa a saberfassa a saber ] fassa saber J l'onra que·ilh venra a plazer c'om puesqua tornar a l'amor, que tant li es toquad'al cor; et ella dis: «Ben o farai e breumen vos ho mandarai». «Ma dompna, a Dieu vos coman e prec vos que lo mieu don man: per marit non mi oblides!». Et ella·l dis: «Non farai ges, ans pensarai ades de vos com vos tornes aisai ves nos». J; Epilogue according to ms. R dins el verdier m'aney suau: no volia qu'en mon esclau se pogues metre degus mes:(19)Here, just like in the very following verses, the ink has often vanished. Nevertheless it seems to be, at the end of this verse, the reading "degus" (with abbreviation of -us through "9"). If so, a monosyllabic word would be required to keep the eight-syllable verse. I hypotize "mes", which is "messenger", even though though I couldn't read the final part of the verse. may volri'esser soutz que pres! La dona trobey veramen, de vostr'amor li fi prezen e tramet vos aquest anel qu'el mon non cug n'aya plus bel, ab sest cordo ab aur obrat: que·l prendatz per s'amistat. E prendetz lo per sa [...]or, que Dieu vos do be et honor. Mas jes no say per cal razo nosno·ns ] nos R prenguam sonh ni ochaizo que puscam el verdier intrar. Jes no vos cosselhar. sayen say cosselhar ] cosselhar. say R(20)Here the scribe had omitted "say" and he adds it at the end of the line. We also should get an extra syllable in order to have a perfect octosyllabe: that's the reason why I added "en".. Mas ieu metrai foc a la tor e al solier, per vostr'amor: e can lo foc er abrandatz porretz intrar perintrar be per ] intrar per R espatz(21)"Be" is an addition that comes from Bartsch's edition: we accept it in order to preserve eight syllables. ab vostra dona domneyar e lieys tener et abrassar». Antiphanor respon breumen: «Tornatz premier al parlamen a lieys parlar, si a vos platz: doncx sestas razos li mostratz». Ab tan parto s'en abeduy. Mot es lo papagay vas luy fizels amicx e ses enjan. Vas lo verdier s'en vay volan, la dona trobet sotz un pi, saludet la enla en ] len Rson lati: «Dona, sel Dieu que vos criet vos do sodo tot so ] do so R que may voletz(22)As often happened, we need an extra syllable to restore the original eight syllables measure: "tot" seems to be an useful solution. e·us gar de mal e d'enconbrier, -ab ] om. R sol que·l vostre cavayer vulhatz amar tan lïalmen com el fay vos ses falhimen». «Papagay, si·m acosselh Dieus: se trastot lo mon era mieus, tot lo daria de bon cor per l'amistat d'Antiphanor! Mas aquest verdier es trop claus e las gardas non an repaus: devo velhar tro al mati, car lunha nueg non prendo fi». «Dona, e no·y sabetz cosselh?» «Ieu no». «E no m'en meravelh se vos cosselh non y sabetz. Si fas, dona, ar m'entendetz: ieu tornaray vas mo senhor c'ay laissat cossiros d'amor. Encar'a nueg l'en menaray, al pe del mur l'en aduray: -lo ] om. R fuoc grezesc aportaray sieus playe, si·us play, ] sieus play R ab que metray fuoc al cloqier et a la tor et al solier -e tot entor ] om. R.(23)The emendation is here a mere hypothesis, but it can restore at one time meaning, rhyme (tor/entor) and number of missing syllables in order to reach the right measure. All the passage is problematic: I had to restore an extra syllable in the previous verse, too. E cant lo foc sera enpres ilh y corron tug demanes que·l voldran per fort escantir; e vos no metatz lonc albir, pessatz de luy e faitz l'intrar. Adoncx poiretz ab luy parlar; e s'aquest cosselh vos par bos, ab mal grat quan aia·l gilos, porietz ab luy aver delieg e jazer ab el en un lieg». Ab tan la dona ditz: «Platz me, et anatz lo querre desse!». Ab tan lo papagay vay s'en vas Antiphanor que l'arenaten ] aren R. Sobre son caval l'ay trobatz de son garnimen adobatz: elm et ausberc viest sobre si e caussas de fer atressi, sos esperos d'aur tent caussatz, s'espaza sencha a son latz. E·l papagay li venc denan: «Senher» fay sel «al mieu senblan anueg veiretz aisela re que may amatz per bona fe. Vostra dona·us manda per mi c'anetz vas lieys tot dreg cami: viatz e cavalguatz suau, lunhs hom no sapcha vostr'esclau ni lunha res ses devinar no puesca saber nostr'afar. Mas foc grezesc vos fay mestier en ola de fer o d'assier. Ieu l'en penray entre mos pes: faitz me·l lieurar tost et ades». Antiphanor isnelamen li·n fay lieurar a son talen. Tan cavalguero per viguor que la nueg foro prop la tor. Las gaitas sono pel cloqier: l'una va e l'autra sen enquiers'enquier ] sen enquier R, devo velhar tro al mati car lunalunha ] luna R nueg non prendran fi. Ab tan Antiphanor dissen et a pauzat son garnimen de pres son caval tot entier, mas solamen son bran d'assier que volc portar senh a son latz: e no·l es ops, d'aisso·m crezatz, car ses temens'ab cor segur es vengutz tro al pe del mur. E·l papagay de l'autra part intr'el verdier car trop es tart de metre foc, car so senhor laisset tot sol senes paor. Denan la dona venc premier: aisi com si fos esparvier s'anet pauzar denan sos pes e pueys l'a dig tot en apres: «Dona, mo senhor ai laissat al portal major dezarmat: pessatz de luy e faitz l'intrar q'ieu vauc lo castel abrandar». «Papagay, per mon essien -ben ] om. R fag n'ay tot l'assemamen,(24)"Ben" is an addition by Bartsch, which allows to restore the correct measure of the verse. las claus del castel ai pres mi: vec las vos, sus aquest coissi. Anatz metre foc al castel: anc may no cug per lunh auzel fos tan ricx faitz assajatz com aquest er, ni comensatz». El papagay seladamen .............................(25)There clearly is a missing verse here, as the previous verse has no correspondent rhyme following. de las la tor, prop del terrier. Lor vay metre foc al solier: de vas quatre locx s'es enpres e·l crit se leva demanes: «A foc!» crido per cominal. E la dona venc al portal e a ubert sessenes ] ses R comjat(26)We could even not emend "ses", but on condition we read "comïat", which seems to be possible according to Levy's dictionnaire. de las gachas, e mal lor grat. Antiphanor intr'el vergier: en un lieg, de jotz un laurier, ab sa dona s'anet colcar. E lunhs homs non o sap contar lo gaug que fo entre lor dos, cals plus fo del autre joyos. Vejaire lor es - so m'es vis - C'aqo sia -ben ] om. R lur paradis!(27)We add here "ben" in order to restore the correct measure of the verse. Grans gautz es entre lor mesclatz. E·l focfocx ] foc R fo totz adzamortatz, ab vinagre·l fan escarnir. E·l papagay cuget morir, tal paor ac de son senhor: al enans que poc venc vas lor e es se prop del lieg pauzatz; e ac lor dig: «C'ar no·us levatz? Anatz sus e departetz vos, que·l foc es mortz tot ad estros». Antiphanor ab cor marrit s'es levat e pueys lali a ] la R dit:(28)The tense form must be changed into "li a" in order to restore the correct measure of the verse. «Dona, que voldretz vos mandar?» «Senher, qe·us vulhatz esforsar de far que pros tan can poiretz en est segle, tan cant vieuretz». Fay se vas el, baiza·l tres vetz: Antiphanor s'en torna leu com filh de rey ab son conrrieu (or corrrieu)corrieu ] conrrieu (or corrrieu) R. So dis N'Arnaut de Carcasses que precx a faiz per mantas res e per los maritz castiar que volo lors molhers garar: ...........................(29)At this point there must have been one missing verse, because of the rhyme "anar" of the following verse. que laque·ls ] que la R laiso a lor pes anar [...] que may valra,(30)We've lost the first half of the verse, so there are four missing syllables. e ja degus no·y falhira. R

Text according to witness G

Narrative segment shared by all manuscripts DjnçDins J R ] Djnç G; Denz r unun G J r ] .i. R verçer de mur seratverçervergier J ] verçer G; verzier r de mur de mur G J r ] seratserat G J ] serrat r J ] om. R a l'ombraa l'ombra J G R ] ad ombra r d’und’un G J R ] d’und’un G J R ] ] d'um r loriet foliatlaurier foilhat J ] loriet foliat G; laur R; bon laurier fogliat r auciauszi J ] adi r; auci G; auzi R contendrecontendre G J R r ] unun G J r ] .i. R papagaipapagai J G ] pappagae r; papagay R d'aitald'aital G J ] de tal R; de te r razonraszon J ] raso r; razon G; razo R comcom G J R r ] eushie·us J ] eus G; yeus R diraidirai G J R ] diray Reushie·us J ] eus G; yeus R diraidirai G J R ] diray R ] ge vos drae r. denanDavant ] denan G; denant R huna don’es vengutz et aportasaporta·l ] si li apportan r; aportas G de longde luenh J ] de long G; de lonh R; om. r salutz. Et aill dita·l dig ] dis li R; aill dit G; a dit r: «Dona, Dieus vos salsal ] salvi r! MessatgiersMessatgiers ] messatie R soi: no·us siasia ] sapcha R mal si voss’ieu vos J ] si vos R G dic per qu'ieu soi aissisi voss’ieu vos J ] si vos R G dic per qu'ieu soi aissi ] om. r aus venguzvengutz a vos J R ] aus venguz G en est jardiaus venguzvengutz a vos J R ] aus venguz G en est jardi ] om. r. LoLo ] del r meilhor cavalier c’anc fos e·le·l ] del r plus cortes e·le·l ] del r plus joihos, Antifanor, lo filh deldel ] a r rei qique ] qi G; om. R basti per vosbasti per vos G J ] per vus an basti r; vos baitit R lo tornei, vos tramettramet ] man r salut sent mil vessent mil ves G R ] sent ves J; zen malfeiz r e prega·use prega·us ] pre vus r per me que l'ames, quar senesquar senes J G R ] chilsam r vos non pot sofrirsofrir ] guerir R lolo ] del R mal d'amor loque·l J R ] lo G; le r fai languir, e nuilh metge no·ilh potno·ilh pot ] li po r valere nuilh metge no·ilh potno·ilh pot ] li po r valer ] om. R . Mas vos que l'avetz en poderMas vos que l'avetz en poder ] om. R, vosvos ] om. r lo podes guerir si·us platzvosvos ] om. r lo podes guerir si·us platz ] om. R , sol que per mi li trametatzsol que per mi li trametatz ] om. R joiasjoiha ] joias G que·ilh port per vostr'amorjoiasjoiha ] joias G que·ilh port per vostr'amor ] om. R : lor er garizl'aures estort ] lor er gariz G; sillaurez gari rde sa dolorlor er garizl'aures estort ] lor er gariz G; sillaurez gari rde sa dolor ] om. R . -Anquara·us dic maismais ] om. r per ma fefe ] fej r ] om. G -per que·ilh devetz aver merce ] om. G; chem doiez aver merzej r: -que·ilh ama mielhs per vos morir r ] om. G R J -que per autra dompna guerir r ] om. J G R(1)Vv. 27-28 are only transmitted by ms. r in a very italianized way, which we have brought into a more proper Provençal form (ms. r says: "chillama mieus per vux murir/che per autre donne garir"), -que mais ama morirque mais ama morir ] Car sieus play morir vol R; illame mielz murir r per vos ] om. G -que d'autra esser poderos ] om. G; may que per autre vieure ioyos R; che per autre donne etre poderus r». Ab aitanAb aitan J G ] atan R; ab tant r la dompnaildompna ] dona li R; dompnail G respon azet ] az G ha lili ] om. r dig: «Amicx, e don sai seses ] ses G vengutz nini ] e R que sercatzsai seses ] ses G vengutz nini ] e R que sercatz ] om. r? MoltMolt ] trop R mi pares enrasonatzMoltMolt ] trop R mi pares enrasonatz ] om. r, car anc auzes dir queque G R ] quieu J donescar anc auzes dir queque G R ] quieu J dones G J R ] om. r joiajoia ] joyas Rni que lala ] las R representesprezentes ] representes Gjoiajoia ] joyas Rni que lala ] las R representesprezentes ] representes G ] om. r a negunnegun ] degun R home cresstïaa negunnegun ] degun R home cresstïa ] plus che nullome cristiam r .(2)(Ms. r changes the order of ll. 37-38: see also below) molBen ] mol G; trop R vos es debatutz envamolBen ] mol G; trop R vos es debatutz enva ] vus esta battuz invam r !(3)(see previous note) Mas quar vos vei tan presenterplazentier ] presenter G; prezentier RMas quar vos vei tan presenterplazentier ] presenter G; prezentier R ] om. r Ni os ab mini es vengutz ] Ni os ab mi G en est vergierNi os ab mini es vengutz ] Ni os ab mi G en est vergier ] podetz a mi en sest verdier R; om. r , ben podez dir zo qeus plazmi podes dir so qu'a vos platz ] ben podez dir zo qeus plaz G; parlar o dir so que volretz R; om. r, que nonnon ] noy R seres in forzazmortz ni nafratz ] in forzaz G; forfatz ni pres Rque nonnon ] noy R seres in forzazmortz ni nafratz ] in forzaz G; forfatz ni pres R ] om. r . E pesza·m per amor de vosE pesza·m per amor de vos ] om. r, carque ] car G R es tan cortestan cortes es ] es tan cortes G; es tan azaut R ee ] ni R tan proscarque ] car G R es tan cortestan cortes es ] es tan cortes G; es tan azaut R ee ] ni R tan pros ] om. r, c'ar mi donasmi donas ] mauzetz dar R aital conseilhc'ar mi donasmi donas ] mauzetz dar R aital conseilh ] om. r». «Dona, et hieu meme ] men R meraveilhDona, et hieu meme ] men R meraveilh ] om. r, comcar ] com G vos de bon cor non -l' ] om. Gamatzcomcar ] com G vos de bon cor non -l' ] om. Gamatz ] om. r». «papagaisiPapagai ] papagaisi G, ben voilh queque ] om. R sapchatzpapagaisiPapagai ] papagaisi G, ben voilh queque ] om. R sapchatz ] om. r qu'ieu am del mon lo plus arditzarditz ] aibit Rqu'ieu am del mon lo plus arditzarditz ] aibit R ] om. r». «E vos, qual, per Dieuper Dieu ] dona R?». «Mon maritE vos, qual, per Dieuper Dieu ] dona R?». «Mon marit ] om. r «VostreVostre ] ies del R marit non es razosVostreVostre ] ies del R marit non es razos ] om. r que·l sia del tot poderosque·l sia del tot poderos ] om. r:(4)We have here a verse of 7 syllables; in absence of possible conjectures, we can imagine that "sia" should be read as a disyllabic word. lui deves amarlui deves amar ] amar lo podetz R a prezenlui deves amarlui deves amar ] amar lo podetz R a prezen ] om. r e pueise pueis ] apres R deves seladamene pueise pueis ] apres R deves seladamen ] om. r amar aisselaissel ] a quel R que mor amanamar aisselaissel ] a quel R que mor aman ] om. r per vostr'amor senesses tot ] senes G enjanper vostr'amor senesses tot ] senes G enjan ] om. r». «-Papagai, moltmolt ] trop R es gensgens ] bel R parliers ] om. G r. -Be saiBe sai ] per me R, si foses cavaliers ] om. G r, -que genque gen ] qi en R saupras dompna pregar ] om. G r. -Mas ges per soso ] tan R nonnon ] nom R voilh laissar ] om. G r -qu'ieu nonnon ] nous R deman per qual raszo ] om. G r -dei far contr'aiselcontr'aisel ] contra luy R failhiszofailhiszo ] trassio R, ] om. G r -a cui ai dat m'amor e medat m'amor e me ] plevida ma fe R ] om. G r». «-Dona, aiso·usaiso·us ] so vos R dirai hieu be ] om. G r: -Amors non garda sagramen ] om. G r, -la uolontat sec e·le·l ] lo R talen ] om. G r». -«Ben aves dig«Ben aves dig ] M[...] be dizetz R, si Dieus m'aiut ] om. G r! -Doncx es vos ab aitanDoncx es vos ab aitan ] Ades vos ay yeu doncx R vencut ] om. G r -s'om ama ren pers'om ama ren per ] que si el mon de R bona fe ] om. G r, -hieu am mon marit mais que re ] om. G r(5)(ms. R changes the order of ll. 69-70 as they appear in ms. J): -e nuilhnuilh ] a lunh R autre amador non vuelhvuelh R ] uoilh J ] om. G r. -Doncx com auzes tan dirDoncx com auzes tan dir ] Com auias dir aital Rd'ergueilhd'ergueilh ] orguelh R ] om. G r, -qu'ieuqu'ieu ] om. R am lai on mon cor non es ] om. G r «-Dona, ergueilh non dic hieuhieu ] ren R ges ] om. G r: -par mi que·usque·us ] quieus R voilhatz corrossar ] om. G r. -MasMas ] per o R si·m voletz arescoutararescoutar ] escotar R ] om. G r, -ja per aissoaisso ] razo R no·us defendretz ] om. G r -d'Antifanor que non l'ametz ] om. G r. Be·usBe·us ] ben R; beux J dic que dreitz es veramenque dreitz es veramen ] om. RBe·usBe·us ] ben R; beux J dic que dreitz es veramenque dreitz es veramen ] om. R ] om. r que devetz amar a prezenque devetz amar a prezen ] om. R; om. r vostre marit mais c'autra revostre marit mais c'autra re ] (...)mar(...)cautra(...) R; om. r; apres deves aver merceaver merce ] om. Rapres deves aver merceaver merce ] om. R ] om. r de cel qid'aissel que ] de cel qi G mor perde cel qid'aissel que ] de cel qi G mor per ] erased R vostr'amorde cel qid'aissel que ] de cel qi G mor perde cel qid'aissel que ] de cel qi G mor per ] erased R vostr'amor ] om. r. Pauc vos membra de BlanquaflorPauc vos membra de Blanquaflor ] ne vus remenbre de flur et de blançeflur r qu'amet Floris senessenes ] ses tot R enjan,qu'amet Floris senessenes ] ses tot R enjan, ] om. r ni d'Izeus, q'com ] q' G r amet Tristan, nini ] e r de Tibes qant al peituscom al pertus ] qant al peitus G; erased R; co alal pertus r anet parlaranet parlar ] aler parler r aa ] ab R PiramusPiramus ] priamus r J; om. R: ancanc ] qant R nuilhs hom no l'en poc gardarno l'en poc gardar ] non pot tornar R! En lieis vos podes remirar: cal pro -n' ] om. R Gaures sa antifanors'Antifanor ] sa antifanor G languis per vostr'amor ni mor? Lo Dieus d'amor e sassa ] sas G; las R vertutzvertut ] vertutz G R vos en rendranvos en rendran G ] vos en rendra J; say que von rendran R malas saluzmala salut ] malas saluz G; mals salutz R: et hieu mezeis, qe en diraiqu'en redirai ] qe en dirai G; que dezir n’ay R tot lo mal de vostot lo mal de vos ] de vos tot lo mal R quequ'ieu ] que G R sabraisabrai ] poirai R, s'in breu d'ora nono·m ] no G autrejatz que, se·l vos ama, vosvos ] que v. J l'amatz». «Papagai, si Dieus mi conseilhmi conseilh ] macosselh R, anquar vos dic que·mque·m ] que R meraveilh car vos tan gen sabessabes ] om. R parlar maise ] mais G pueispueis ] plus R tan mi voletz prejar d'Antifanor, vostre senhor. EusHieu vos ] Eus G; luy R reclamazreclam ] reclamaz G; reclami R pe·l Dieu d'amor: anatz a lui, que trop estatz,a lui, que trop estatz, ] vos en qieus do comiatz R e prec vos benpregui vos ] prec vos ben G; prec vos J qe lique·l me ] qe li G R digatz qu'ieu men acordariami acordarai ] men acordaria G breumen a mostrarlie·ilh mostrarai ] a mostrarli G tot mon talena mostrarlie·ilh mostrarai ] a mostrarli G tot mon talen ] om. R. E si tant es que·lque·l ] que R voilh'amarE si tant es que·lque·l ] que R voilh'amar ] The scribe of ms. R changes the order of the lines 109-12 as following: ...amaray...vuelhamar...conortar...partirai R, daitand'aisso ] daitan G R lo podetz conortar: que per vostre precvostres precx ] vostre prec G lamerail'amarai ] lamerai G ee ] que R iamaisja ] iamais G J de lului ] lu G no·m partirai. -E portatz li·m aquest anel, ] om. G J -qu'el mon non cug n'aya plus bel, ] om. G J -ab sest cordo ab aur obrat ] om. G J: -que loque lo ] quel R prengua per m'amistat. ] om. G J -E gardatz vos que non estetz: ] om. G J -en sest verdier m'atrobaretz ] om. G J». -Ab tan lo papagay respon ] om. G J: «-Dona» fay sel, «si Dieus be·m don ] om. G J, -mot a aisi azaut prezen ] om. G J -et ieu portar l'ay veramen ] om. G J. -E car avetz tan bel esgart ] om. G J -saludar l'ay de vostra part ] om. G J. Dona, sel Dieus que no mentic, vos dondo ] don G antifanord'Antiphanor ] antifanor per J; antifanor G amic. -E·m lays vezez c'abans d'un an ] om. G J -l'ames de cor ses tot enjan ] om. G J».
G J Lo papagai fo molt joios et issi del vergier cochos,
Lo papagai fo molt joios et issi del vergier cochos, G J; Ab tan parto lor parlamen. De layns, car ac gran talen de la don'e d'Antiphanor. Del verdier josjos ] ioios R, ses lonc demor, R
denandavan ] denan G; dreg a R son senhor es vengutz e mostra·ilhmostra·ilh ] comtal R comcom ] to R s'es captengutz: premeiramen l'a comensatpremeiramen l'a comensat ] om. R lo gran pretz e la gran beutatlo gran pretz e la gran beutat ] om. R de la dompna, si m'aiut fesde la dompna, si m'aiut fes ] om. R, e d'aisso afaitfes molt ] afait G que cortese d'aisso afaitfes molt ] afait G que cortes ] om. R; pueis li ali a ] la R dig: «Senher, jamais non er noiritz nuilhsnuilhs ] tal R papagais que fassa tanfassa tan ] tan digua R per son senhor com hieu ai fagfag ] dig R per vostr'amor, denandavan ] denan G; dreg a R son senhor es vengutz e mostra·ilhmostra·ilh ] comtal R comcom ] to R s'es captengutz: premeiramen l'a comensatpremeiramen l'a comensat ] om. R lo gran pretz e la gran beutatlo gran pretz e la gran beutat ] om. R de la dompna, si m'aiut fesde la dompna, si m'aiut fes ] om. R, e d'aisso afaitfes molt ] afait G que cortese d'aisso afaitfes molt ] afait G que cortes ] om. R; pueis li ali a ] la R dig: «Senher, jamais non er noiritz nuilhsnuilhs ] tal R papagais que fassa tanfassa tan ] tan digua R per son senhor com hieu ai fagfag ] dig R per vostr'amor, G J R
Epilogue according to ms. J que la dompna·usdompna·us ] dompna vos J ai gaszanhada.(6)I decided to emend here by using the tense form, so I could avoid a hypermetrical vers. Anas ades esta vegada parlar a lieis en sel vergier tot mantenen, ses destorbier». Lo cavalier s'en es anatz dins el vergier et es intratz et es se trobatz ab la dona; e quan lo vi, et ella·l sona et asetet lo josta lei: «Senher, be·m platz cant hieu vos vei vengut aissi en est vergier. Gran tems ha non vi cavalier: tan mi plagues, si Dieus mi sal, per vostre papagai vos val car hieu vos vei tan plazentier. Per o quar es tan bel parlier e per lo be que·m di de vos e quar es tan bel e tan pros, farai vostre comandamen ab sol que vos premeiramen me fassas covinen aital: que·m siatz fin amanaman ] om. J e leial(7)The verse needs to be emended, as it appears of 6 syllables. I suggested to emend by introducing the word "aman", which seems to fit the context properly and allows to recover the original octosyllabe. e que me ames de bon cor».(8)It is necessary to consider "me" and "ames" in dialefe (3 syllables in total). «Dona, ben vosben vos ] beus J dic, s'ieu non mor, (9)We need here to emend be·us (monosyllabic) in order to get an octosyllabe by writing it extended: ben vos. qu'ieu vos amarai leialmen, que ja no·us farai failhimen. E si voles nuilh covinen qu'ieu vos fassa ni sagramen, hieu lo·us farai mot volontiers: que anc non fo nuilhs cavaliers que tal sagramen fezes mai com hieu farai si a vos plai». «Senher, no·us ho tengatz a mal, que motz homes son cui non cal mas que penson de galïar perqu'ieu meperqu'ieu me ] perqu'ie·m J volria gardar.(10)We need to extend the tense form in order to get the extra syllable which is clearly missing here ("perqu'ie·m"="perqu'ieu me"). "Volria" has 3 syllables. Mas hieu tot o nontot o non ] non o J; dic per vos, que eses ] vos es J cortes, savis e pros(12)I propose to eliminate "vos" from the sentence (which would become hypermetric), as it probably comes as a repetition of the "vos" that stands in conclusion of the previous verse.. Et en vos mi voilh hieu fizar per vostras volontatz a far: et aissi·m met ses tot jurar». Ab tantan ] aitan J si prendon a baiszar(13)We prefer here to use "ab tan" instead of "ab aitan" for metrical reasons, in order to have an octosyllabe. e feiron lor solatzlor solatz ] de lor solatz J aitan(14)It is here necessary to emend in order to get the octosyllabe. I propose to expunge the preposition "de", which doesn't alter the meaning of the expression "faire solatz" ("take pleasure"). ............................(15)There's a whole verse missing here, as the previous rhyme is not related. com lur fon bo ni·ls agradec. Ab tanAb tan ] ab aitan J lo papagai parec(16)Cfr. the same case three lines above. e dis: «Senher, anas vos en que vengutz es, mon essïen, lo malsmals ] om. J maritz d'aquesta dona(17)We need here to restore a syllable in order to obtain an octosyllabe féminin verse (8 syllables + 1 mute). I propose to correct with "mals maritz" which is a typical feature of Provençal and French texts belonging to the "castia gilos" genre. qu'ie·l vei qu'aqu'a ] que a J la porta sona!». E·l cavalier a presa pres ] pres J comjat(18)Here we should emend the passé simple form with a passé composé form, which appears also in the next verse. The correction is not necessary if we consider "comjat" as "comïat" (three syllables). de la dompna; et a·ilh pregat qu'ella li fassa a saberfassa a saber ] fassa saber J l'onra que·ilh venra a plazer c'om puesqua tornar a l'amor, que tant li es toquad'al cor; et ella dis: «Ben o farai e breumen vos ho mandarai». «Ma dompna, a Dieu vos coman e prec vos que lo mieu don man: per marit non mi oblides!». Et ella·l dis: «Non farai ges, ans pensarai ades de vos com vos tornes aisai ves nos». J; Epilogue according to ms. R dins el verdier m'aney suau: no volia qu'en mon esclau se pogues metre degus mes:(19)Here, just like in the very following verses, the ink has often vanished. Nevertheless it seems to be, at the end of this verse, the reading "degus" (with abbreviation of -us through "9"). If so, a monosyllabic word would be required to keep the eight-syllable verse. I hypotize "mes", which is "messenger", even though though I couldn't read the final part of the verse. may volri'esser soutz que pres! La dona trobey veramen, de vostr'amor li fi prezen e tramet vos aquest anel qu'el mon non cug n'aya plus bel, ab sest cordo ab aur obrat: que·l prendatz per s'amistat. E prendetz lo per sa [...]or, que Dieu vos do be et honor. Mas jes no say per cal razo no·nsno·ns ] nos R prenguam sonh ni ochaizo que puscam el verdier intrar. Jes no vos en say cosselharen say cosselhar ] cosselhar. say R(20)Here the scribe had omitted "say" and he adds it at the end of the line. We also should get an extra syllable in order to have a perfect octosyllabe: that's the reason why I added "en".. Mas ieu metrai foc a la tor e al solier, per vostr'amor: e can lo foc er abrandatz porretz intrar be perintrar be per ] intrar per R espatz(21)"Be" is an addition that comes from Bartsch's edition: we accept it in order to preserve eight syllables. ab vostra dona domneyar e lieys tener et abrassar». Antiphanor respon breumen: «Tornatz premier al parlamen a lieys parlar, si a vos platz: doncx sestas razos li mostratz». Ab tan parto s'en abeduy. Mot es lo papagay vas luy fizels amicx e ses enjan. Vas lo verdier s'en vay volan, la dona trobet sotz un pi, saludet la enla en ] len Rson lati: «Dona, sel Dieu que vos criet vos do tot sodo tot so ] do so R que may voletz(22)As often happened, we need an extra syllable to restore the original eight syllables measure: "tot" seems to be an useful solution. e·us gar de mal e d'enconbrier, abab ] om. R sol que·l vostre cavayer vulhatz amar tan lïalmen com el fay vos ses falhimen». «Papagay, si·m acosselh Dieus: se trastot lo mon era mieus, tot lo daria de bon cor per l'amistat d'Antiphanor! Mas aquest verdier es trop claus e las gardas non an repaus: devo velhar tro al mati, car lunha nueg non prendo fi». «Dona, e no·y sabetz cosselh?» «Ieu no». «E no m'en meravelh se vos cosselh non y sabetz. Si fas, dona, ar m'entendetz: ieu tornaray vas mo senhor c'ay laissat cossiros d'amor. Encar'a nueg l'en menaray, al pe del mur l'en aduray: lo lo ] om. R fuoc grezesc aportaray e, si·us play,e, si·us play, ] sieus play R ab que metray fuoc al cloqier et a la tor et al solier e tot entore tot entor ] om. R.(23)The emendation is here a mere hypothesis, but it can restore at one time meaning, rhyme (tor/entor) and number of missing syllables in order to reach the right measure. All the passage is problematic: I had to restore an extra syllable in the previous verse, too. E cant lo foc sera enpres ilh y corron tug demanes que·l voldran per fort escantir; e vos no metatz lonc albir, pessatz de luy e faitz l'intrar. Adoncx poiretz ab luy parlar; e s'aquest cosselh vos par bos, ab mal grat quan aia·l gilos, porietz ab luy aver delieg e jazer ab el en un lieg». Ab tan la dona ditz: «Platz me, et anatz lo querre desse!». Ab tan lo papagay vay s'en vas Antiphanor que l'atenaten ] aren R. Sobre son caval l'ay trobatz de son garnimen adobatz: elm et ausberc viest sobre si e caussas de fer atressi, sos esperos d'aur tent caussatz, s'espaza sencha a son latz. E·l papagay li venc denan: «Senher» fay sel «al mieu senblan anueg veiretz aisela re que may amatz per bona fe. Vostra dona·us manda per mi c'anetz vas lieys tot dreg cami: viatz e cavalguatz suau, lunhs hom no sapcha vostr'esclau ni lunha res ses devinar no puesca saber nostr'afar. Mas foc grezesc vos fay mestier en ola de fer o d'assier. Ieu l'en penray entre mos pes: faitz me·l lieurar tost et ades». Antiphanor isnelamen li·n fay lieurar a son talen. Tan cavalguero per viguor que la nueg foro prop la tor. Las gaitas sono pel cloqier: l'una va e l'autra s'enquiers'enquier ] sen enquier R, devo velhar tro al mati car lunhalunha ] luna R nueg non prendran fi. Ab tan Antiphanor dissen et a pauzat son garnimen de pres son caval tot entier, mas solamen son bran d'assier que volc portar senh a son latz: e no·l es ops, d'aisso·m crezatz, car ses temens'ab cor segur es vengutz tro al pe del mur. E·l papagay de l'autra part intr'el verdier car trop es tart de metre foc, car so senhor laisset tot sol senes paor. Denan la dona venc premier: aisi com si fos esparvier s'anet pauzar denan sos pes e pueys l'a dig tot en apres: «Dona, mo senhor ai laissat al portal major dezarmat: pessatz de luy e faitz l'intrar q'ieu vauc lo castel abrandar». «Papagay, per mon essien benben ] om. R fag n'ay tot l'assemamen,(24)"Ben" is an addition by Bartsch, which allows to restore the correct measure of the verse. las claus del castel ai pres mi: vec las vos, sus aquest coissi. Anatz metre foc al castel: anc may no cug per lunh auzel fos tan ricx faitz assajatz com aquest er, ni comensatz». El papagay seladamen .............................(25)There clearly is a missing verse here, as the previous verse has no correspondent rhyme following. de las la tor, prop del terrier. Lor vay metre foc al solier: de vas quatre locx s'es enpres e·l crit se leva demanes: «A foc!» crido per cominal. E la dona venc al portal e a ubert senessenes ] ses R comjat(26)We could even not emend "ses", but on condition we read "comïat", which seems to be possible according to Levy's dictionnaire. de las gachas, e mal lor grat. Antiphanor intr'el vergier: en un lieg, de jotz un laurier, ab sa dona s'anet colcar. E lunhs homs non o sap contar lo gaug que fo entre lor dos, cals plus fo del autre joyos. Vejaire lor es - so m'es vis - C'aqo sia benben ] om. R lur paradis!(27)We add here "ben" in order to restore the correct measure of the verse. Grans gautz es entre lor mesclatz. E·l focxfocx ] foc R fo totz adzamortatz, ab vinagre·l fan escarnir. E·l papagay cuget morir, tal paor ac de son senhor: al enans que poc venc vas lor e es se prop del lieg pauzatz; e ac lor dig: «C'ar no·us levatz? Anatz sus e departetz vos, que·l foc es mortz tot ad estros». Antiphanor ab cor marrit s'es levat e pueys li ali a ] la R dit:(28)The tense form must be changed into "li a" in order to restore the correct measure of the verse. «Dona, que voldretz vos mandar?» «Senher, qe·us vulhatz esforsar de far que pros tan can poiretz en est segle, tan cant vieuretz». Fay se vas el, baiza·l tres vetz: Antiphanor s'en torna leu com filh de rey ab son corrieucorrieu ] conrrieu (or corrrieu) R. So dis N'Arnaut de Carcasses que precx a faiz per mantas res e per los maritz castiar que volo lors molhers garar: ...........................(29)At this point there must have been one missing verse, because of the rhyme "anar" of the following verse. que·lsque·ls ] que la R laiso a lor pes anar [...] que may valra,(30)We've lost the first half of the verse, so there are four missing syllables. e ja degus no·y falhira. R

Text according to witness r

Narrative segment shared by all manuscripts DenzDins J R ] Djnç G; Denz r unun G J r ] .i. R verzier de mur serratverziervergier J ] verçer G; verzier r de mur de mur G J r ] serratserat G J ] serrat r J ] om. R ad ombraa l'ombra J G R ] ad ombra r d'umd’und’un G J R ] ] d'um r bon laurier fogliatlaurier foilhat J ] loriet foliat G; laur R; bon laurier fogliat r adi auszi J ] adi r; auci G; auzi R contendrecontendre G J R r ] unun G J r ] .i. R pappagae papagai J G ] pappagae r; papagay R de ted'aital G J ] de tal R; de te r rasoraszon J ] raso r; razon G; razo R comcom G J R r ] ge vos draehie·ushie·us J ] eus G; yeus R diraidirai G J R ] diray R ] ge vos drae r. DavantDavant ] denan G; denant R huna don’es vengutz et si li apportanaporta·l ] si li apportan r; aportas G -de luenh J ] de long G; de lonh R; om. r salutz. Et a dita·l dig ] dis li R; aill dit G; a dit r: «Dona, Dieus vos salvisal ] salvi r! MessatgiersMessatgiers ] messatie R soi: no·us siasia ] sapcha R mal -s’ieu voss’ieu vos J ] si vos R G dic per qu'ieu soi aissi ] om. r -vengutz a vosvengutz a vos J R ] aus venguz G en est jardi ] om. r. delLo ] del r meilhor cavalier c’anc fos dele·l ] del r plus cortes dele·l ] del r plus joihos, Antifanor, lo filh adel ] a r rei queque ] qi G; om. R per vus an basti basti per vos G J ] per vus an basti r; vos baitit R lo tornei, vos mantramet ] man r salut zen malfeizsent mil ves G R ] sent ves J; zen malfeiz r pre vuse prega·us ] pre vus r per me que l'ames, chilsamquar senes J G R ] chilsam r vos non pot sofrirsofrir ] guerir R lolo ] del R mal d'amor leque·l J R ] lo G; le r fai languir, e nuilh metge li pono·ilh pot ] li po r valere nuilh metge li pono·ilh pot ] li po r valer ] om. R . Mas vos que l'avetz en poderMas vos que l'avetz en poder ] om. R, -vos ] om. r lo podes guerir si·us platz-vos ] om. r lo podes guerir si·us platz ] om. R , sol que per mi li trametatzsol que per mi li trametatz ] om. R joihajoiha ] joias G que·ilh port per vostr'amorjoihajoiha ] joias G que·ilh port per vostr'amor ] om. R : sillaurez garil'aures estort ] lor er gariz G; sillaurez gari rde sa dolorsillaurez garil'aures estort ] lor er gariz G; sillaurez gari rde sa dolor ] om. R . Anquara·us dic -mais ] om. r per ma fejfe ] fej rAnquara·us dic -mais ] om. r per ma fejfe ] fej r ] om. G chem doiez aver merzejper que·ilh devetz aver merce ] om. G; chem doiez aver merzej r: que·ilh ama mielhs per vos morirque·ilh ama mielhs per vos morir r ] om. G R J que per autra dompna guerirque per autra dompna guerir r ] om. J G R(1)Vv. 27-28 are only transmitted by ms. r in a very italianized way, which we have brought into a more proper Provençal form (ms. r says: "chillama mieus per vux murir/che per autre donne garir"), illame mielz murirque mais ama morir ] Car sieus play morir vol R; illame mielz murir r per vosillame mielz murirque mais ama morir ] Car sieus play morir vol R; illame mielz murir r per vos ] om. G che per autre donne etre poderusque d'autra esser poderos ] om. G; may que per autre vieure ioyos R; che per autre donne etre poderus r». ab tantAb aitan J G ] atan R; ab tant r la dompnadompna ] dona li R; dompnail G respon etet ] az G ha -li ] om. r dig: «Amicx, e don -sai eses ] ses G vengutz nini ] e R que sercatz ] om. r? -MoltMolt ] trop R mi pares enrasonatz ] om. r, -car anc auzes dir queque G R ] quieu J dones G J R ] om. r -joiajoia ] joyas Rni que lala ] las R prezentesprezentes ] representes G ] om. r plus che nullome cristiama negunnegun ] degun R home cresstïa ] plus che nullome cristiam r .(2)(Ms. r changes the order of ll. 37-38: see also below) vus esta battuz invamBenBen ] mol G; trop R vos es debatutz enva ] vus esta battuz invam r !(3)(see previous note) -Mas quar vos vei tan plazentierplazentier ] presenter G; prezentier R ] om. r -ni es vengutzni es vengutz ] Ni os ab mi G en est vergier ] podetz a mi en sest verdier R; om. r , -mi podes dir so qu'a vos platz ] ben podez dir zo qeus plaz G; parlar o dir so que volretz R; om. r, -que nonnon ] noy R seres mortz ni nafratzmortz ni nafratz ] in forzaz G; forfatz ni pres R ] om. r . -E pesza·m per amor de vos ] om. r, -queque ] car G R tan cortes estan cortes es ] es tan cortes G; es tan azaut R ee ] ni R tan pros ] om. r, -c'ar mi donasmi donas ] mauzetz dar R aital conseilh ] om. r». «-Dona, et hieu meme ] men R meraveilh ] om. r, -carcar ] com G vos de bon cor non l'l' ] om. Gamatz ] om. r». «-PapagaiPapagai ] papagaisi G, ben voilh queque ] om. R sapchatz ] om. r -qu'ieu am del mon lo plus arditzarditz ] aibit R ] om. r». «-E vos, qual, per Dieuper Dieu ] dona R?». «Mon marit ] om. r «-VostreVostre ] ies del R marit non es razos ] om. r -que·l sia del tot poderos ] om. r:(4)We have here a verse of 7 syllables; in absence of possible conjectures, we can imagine that "sia" should be read as a disyllabic word. -lui deves amarlui deves amar ] amar lo podetz R a prezen ] om. r -e pueise pueis ] apres R deves seladamen ] om. r -amar aisselaissel ] a quel R que mor aman ] om. r -per vostr'amor ses totses tot ] senes G enjan ] om. r». «-Papagai, moltmolt ] trop R es gensgens ] bel R parliers ] om. G r. -Be saiBe sai ] per me R, si foses cavaliers ] om. G r, -que genque gen ] qi en R saupras dompna pregar ] om. G r. -Mas ges per soso ] tan R nonnon ] nom R voilh laissar ] om. G r -qu'ieu nonnon ] nous R deman per qual raszo ] om. G r -dei far contr'aiselcontr'aisel ] contra luy R failhiszofailhiszo ] trassio R, ] om. G r -a cui ai dat m'amor e medat m'amor e me ] plevida ma fe R ] om. G r». «-Dona, aiso·usaiso·us ] so vos R dirai hieu be ] om. G r: -Amors non garda sagramen ] om. G r, -la uolontat sec e·le·l ] lo R talen ] om. G r». -«Ben aves dig«Ben aves dig ] M[...] be dizetz R, si Dieus m'aiut ] om. G r! -Doncx es vos ab aitanDoncx es vos ab aitan ] Ades vos ay yeu doncx R vencut ] om. G r -s'om ama ren pers'om ama ren per ] que si el mon de R bona fe ] om. G r, -hieu am mon marit mais que re ] om. G r(5)(ms. R changes the order of ll. 69-70 as they appear in ms. J): -e nuilhnuilh ] a lunh R autre amador non vuelhvuelh R ] uoilh J ] om. G r. -Doncx com auzes tan dirDoncx com auzes tan dir ] Com auias dir aital Rd'ergueilhd'ergueilh ] orguelh R ] om. G r, -qu'ieuqu'ieu ] om. R am lai on mon cor non es ] om. G r «-Dona, ergueilh non dic hieuhieu ] ren R ges ] om. G r: -par mi que·usque·us ] quieus R voilhatz corrossar ] om. G r. -MasMas ] per o R si·m voletz arescoutararescoutar ] escotar R ] om. G r, -ja per aissoaisso ] razo R no·us defendretz ] om. G r -d'Antifanor que non l'ametz ] om. G r. -Be·usBe·us ] ben R; beux J dic que dreitz es veramenque dreitz es veramen ] om. R ] om. r -que devetz amar a prezen ] om. R; om. r -vostre marit mais c'autra re ] (...)mar(...)cautra(...) R; om. r; -apres deves aver merceaver merce ] om. R ] om. r -d'aissel qued'aissel que ] de cel qi G mor perd'aissel qued'aissel que ] de cel qi G mor per ] erased R vostr'amor ] om. r. ne vus remenbre de flur et de blançeflurPauc vos membra de Blanquaflor ] ne vus remenbre de flur et de blançeflur r -qu'amet Floris senessenes ] ses tot R enjan, ] om. r ni d'Izeus, q'com ] q' G r amet Tristan, eni ] e r de Tibes co alal pertuscom al pertus ] qant al peitus G; erased R; co alal pertus r aler parleranet parlar ] aler parler r aa ] ab R priamusPiramus ] priamus r J; om. R: ancanc ] qant R nuilhs hom no l'en poc gardarno l'en poc gardar ] non pot tornar R! En lieis vos podes remirar: cal pro n'n' ] om. R Gaures s'Antifanors'Antifanor ] sa antifanor G languis per vostr'amor ni mor? Lo Dieus d'amor e sasa ] sas G; las R vertutvertut ] vertutz G R ????? vos en rendran G ] vos en rendra J; say que von rendran R mala salutmala salut ] malas saluz G; mals salutz R: et hieu mezeis, qu'en rediraiqu'en redirai ] qe en dirai G; que dezir n’ay R tot lo mal de vostot lo mal de vos ] de vos tot lo mal R qu'ieuqu'ieu ] que G R sabraisabrai ] poirai R, s'in breu d'ora no·mno·m ] no G autrejatz que, se·l vos ama, vosvos ] que v. J l'amatz». «Papagai, si Dieus mi conseilhmi conseilh ] macosselh R, anquar vos dic que·mque·m ] que R meraveilh car vos tan gen sabessabes ] om. R parlar ee ] mais G pueispueis ] plus R tan mi voletz prejar d'Antifanor, vostre senhor. Hieu vosHieu vos ] Eus G; luy R reclamreclam ] reclamaz G; reclami R pe·l Dieu d'amor: anatz a lui, que trop estatz,a lui, que trop estatz, ] vos en qieus do comiatz R e pregui vospregui vos ] prec vos ben G; prec vos J que·l meque·l me ] qe li G R digatz qu'ieu mi acordaraimi acordarai ] men acordaria G breumen e·ilh mostraraie·ilh mostrarai ] a mostrarli G tot mon talene·ilh mostraraie·ilh mostrarai ] a mostrarli G tot mon talen ] om. R. E si tant es que·lque·l ] que R voilh'amarE si tant es que·lque·l ] que R voilh'amar ] The scribe of ms. R changes the order of the lines 109-12 as following: ...amaray...vuelhamar...conortar...partirai R, d'aissod'aisso ] daitan G R lo podetz conortar: que per vostres precxvostres precx ] vostre prec G l'amarail'amarai ] lamerai G ee ] que R jaja ] iamais G J de luilui ] lu G no·m partirai. E portatz li·m aquest anel,E portatz li·m aquest anel, ] om. G J qu'el mon non cug n'aya plus bel,qu'el mon non cug n'aya plus bel, ] om. G J ab sest cordo ab aur obratab sest cordo ab aur obrat ] om. G J: que loque lo ] quel R prengua per m'amistat.que loque lo ] quel R prengua per m'amistat. ] om. G J E gardatz vos que non estetz:E gardatz vos que non estetz: ] om. G J en sest verdier m'atrobaretzen sest verdier m'atrobaretz ] om. G J». Ab tan lo papagay responAb tan lo papagay respon ] om. G J: «Dona» fay sel, «si Dieus be·m donDona» fay sel, «si Dieus be·m don ] om. G J, mot a aisi azaut prezenmot a aisi azaut prezen ] om. G J et ieu portar l'ay veramenet ieu portar l'ay veramen ] om. G J. E car avetz tan bel esgartE car avetz tan bel esgart ] om. G J saludar l'ay de vostra partsaludar l'ay de vostra part ] om. G J. Dona, sel Dieus que no mentic, vos dodo ] don G d'Antiphanord'Antiphanor ] antifanor per J; antifanor G amic. E·m lays vezez c'abans d'un anE·m lays vezez c'abans d'un an ] om. G J l'ames de cor ses tot enjanl'ames de cor ses tot enjan ] om. G J».
Lo papagai fo molt joios et issi del vergier cochos, G J; Ab tan parto lor parlamen. De layns, car ac gran talen de la don'e d'Antiphanor. Del verdier josjos ] ioios R, ses lonc demor, R
davandavan ] denan G; dreg a R son senhor es vengutz e mostra·ilhmostra·ilh ] comtal R comcom ] to R s'es captengutz: premeiramen l'a comensatpremeiramen l'a comensat ] om. R lo gran pretz e la gran beutatlo gran pretz e la gran beutat ] om. R de la dompna, si m'aiut fesde la dompna, si m'aiut fes ] om. R, e d'aisso fes moltfes molt ] afait G que cortese d'aisso fes moltfes molt ] afait G que cortes ] om. R; pueis li ali a ] la R dig: «Senher, jamais non er noiritz nuilhsnuilhs ] tal R papagais que fassa tanfassa tan ] tan digua R per son senhor com hieu ai fagfag ] dig R per vostr'amor, G J R
Epilogue according to ms. J que la dompna·usdompna·us ] dompna vos J ai gaszanhada.(6)I decided to emend here by using the tense form, so I could avoid a hypermetrical vers. Anas ades esta vegada parlar a lieis en sel vergier tot mantenen, ses destorbier». Lo cavalier s'en es anatz dins el vergier et es intratz et es se trobatz ab la dona; e quan lo vi, et ella·l sona et asetet lo josta lei: «Senher, be·m platz cant hieu vos vei vengut aissi en est vergier. Gran tems ha non vi cavalier: tan mi plagues, si Dieus mi sal, per vostre papagai vos val car hieu vos vei tan plazentier. Per o quar es tan bel parlier e per lo be que·m di de vos e quar es tan bel e tan pros, farai vostre comandamen ab sol que vos premeiramen me fassas covinen aital: que·m siatz fin amanaman ] om. J e leial(7)The verse needs to be emended, as it appears of 6 syllables. I suggested to emend by introducing the word "aman", which seems to fit the context properly and allows to recover the original octosyllabe. e que me ames de bon cor».(8)It is necessary to consider "me" and "ames" in dialefe (3 syllables in total). «Dona, ben vosben vos ] beus J dic, s'ieu non mor, (9)We need here to emend be·us (monosyllabic) in order to get an octosyllabe by writing it extended: ben vos. qu'ieu vos amarai leialmen, que ja no·us farai failhimen. E si voles nuilh covinen qu'ieu vos fassa ni sagramen, hieu lo·us farai mot volontiers: que anc non fo nuilhs cavaliers que tal sagramen fezes mai com hieu farai si a vos plai». «Senher, no·us ho tengatz a mal, que motz homes son cui non cal mas que penson de galïar perqu'ieu meperqu'ieu me ] perqu'ie·m J volria gardar.(10)We need to extend the tense form in order to get the extra syllable which is clearly missing here ("perqu'ie·m"="perqu'ieu me"). "Volria" has 3 syllables. Mas hieu tot o nontot o non ] non o J; dic per vos, que eses ] vos es J cortes, savis e pros(12)I propose to eliminate "vos" from the sentence (which would become hypermetric), as it probably comes as a repetition of the "vos" that stands in conclusion of the previous verse.. Et en vos mi voilh hieu fizar per vostras volontatz a far: et aissi·m met ses tot jurar». Ab tantan ] aitan J si prendon a baiszar(13)We prefer here to use "ab tan" instead of "ab aitan" for metrical reasons, in order to have an octosyllabe. e feiron lor solatzlor solatz ] de lor solatz J aitan(14)It is here necessary to emend in order to get the octosyllabe. I propose to expunge the preposition "de", which doesn't alter the meaning of the expression "faire solatz" ("take pleasure"). ............................(15)There's a whole verse missing here, as the previous rhyme is not related. com lur fon bo ni·ls agradec. Ab tanAb tan ] ab aitan J lo papagai parec(16)Cfr. the same case three lines above. e dis: «Senher, anas vos en que vengutz es, mon essïen, lo malsmals ] om. J maritz d'aquesta dona(17)We need here to restore a syllable in order to obtain an octosyllabe féminin verse (8 syllables + 1 mute). I propose to correct with "mals maritz" which is a typical feature of Provençal and French texts belonging to the "castia gilos" genre. qu'ie·l vei qu'aqu'a ] que a J la porta sona!». E·l cavalier a presa pres ] pres J comjat(18)Here we should emend the passé simple form with a passé composé form, which appears also in the next verse. The correction is not necessary if we consider "comjat" as "comïat" (three syllables). de la dompna; et a·ilh pregat qu'ella li fassa a saberfassa a saber ] fassa saber J l'onra que·ilh venra a plazer c'om puesqua tornar a l'amor, que tant li es toquad'al cor; et ella dis: «Ben o farai e breumen vos ho mandarai». «Ma dompna, a Dieu vos coman e prec vos que lo mieu don man: per marit non mi oblides!». Et ella·l dis: «Non farai ges, ans pensarai ades de vos com vos tornes aisai ves nos». J; Epilogue according to ms. R dins el verdier m'aney suau: no volia qu'en mon esclau se pogues metre degus mes:(19)Here, just like in the very following verses, the ink has often vanished. Nevertheless it seems to be, at the end of this verse, the reading "degus" (with abbreviation of -us through "9"). If so, a monosyllabic word would be required to keep the eight-syllable verse. I hypotize "mes", which is "messenger", even though though I couldn't read the final part of the verse. may volri'esser soutz que pres! La dona trobey veramen, de vostr'amor li fi prezen e tramet vos aquest anel qu'el mon non cug n'aya plus bel, ab sest cordo ab aur obrat: que·l prendatz per s'amistat. E prendetz lo per sa [...]or, que Dieu vos do be et honor. Mas jes no say per cal razo no·nsno·ns ] nos R prenguam sonh ni ochaizo que puscam el verdier intrar. Jes no vos en say cosselharen say cosselhar ] cosselhar. say R(20)Here the scribe had omitted "say" and he adds it at the end of the line. We also should get an extra syllable in order to have a perfect octosyllabe: that's the reason why I added "en".. Mas ieu metrai foc a la tor e al solier, per vostr'amor: e can lo foc er abrandatz porretz intrar be perintrar be per ] intrar per R espatz(21)"Be" is an addition that comes from Bartsch's edition: we accept it in order to preserve eight syllables. ab vostra dona domneyar e lieys tener et abrassar». Antiphanor respon breumen: «Tornatz premier al parlamen a lieys parlar, si a vos platz: doncx sestas razos li mostratz». Ab tan parto s'en abeduy. Mot es lo papagay vas luy fizels amicx e ses enjan. Vas lo verdier s'en vay volan, la dona trobet sotz un pi, saludet la enla en ] len Rson lati: «Dona, sel Dieu que vos criet vos do tot sodo tot so ] do so R que may voletz(22)As often happened, we need an extra syllable to restore the original eight syllables measure: "tot" seems to be an useful solution. e·us gar de mal e d'enconbrier, abab ] om. R sol que·l vostre cavayer vulhatz amar tan lïalmen com el fay vos ses falhimen». «Papagay, si·m acosselh Dieus: se trastot lo mon era mieus, tot lo daria de bon cor per l'amistat d'Antiphanor! Mas aquest verdier es trop claus e las gardas non an repaus: devo velhar tro al mati, car lunha nueg non prendo fi». «Dona, e no·y sabetz cosselh?» «Ieu no». «E no m'en meravelh se vos cosselh non y sabetz. Si fas, dona, ar m'entendetz: ieu tornaray vas mo senhor c'ay laissat cossiros d'amor. Encar'a nueg l'en menaray, al pe del mur l'en aduray: lo lo ] om. R fuoc grezesc aportaray e, si·us play,e, si·us play, ] sieus play R ab que metray fuoc al cloqier et a la tor et al solier e tot entore tot entor ] om. R.(23)The emendation is here a mere hypothesis, but it can restore at one time meaning, rhyme (tor/entor) and number of missing syllables in order to reach the right measure. All the passage is problematic: I had to restore an extra syllable in the previous verse, too. E cant lo foc sera enpres ilh y corron tug demanes que·l voldran per fort escantir; e vos no metatz lonc albir, pessatz de luy e faitz l'intrar. Adoncx poiretz ab luy parlar; e s'aquest cosselh vos par bos, ab mal grat quan aia·l gilos, porietz ab luy aver delieg e jazer ab el en un lieg». Ab tan la dona ditz: «Platz me, et anatz lo querre desse!». Ab tan lo papagay vay s'en vas Antiphanor que l'atenaten ] aren R. Sobre son caval l'ay trobatz de son garnimen adobatz: elm et ausberc viest sobre si e caussas de fer atressi, sos esperos d'aur tent caussatz, s'espaza sencha a son latz. E·l papagay li venc denan: «Senher» fay sel «al mieu senblan anueg veiretz aisela re que may amatz per bona fe. Vostra dona·us manda per mi c'anetz vas lieys tot dreg cami: viatz e cavalguatz suau, lunhs hom no sapcha vostr'esclau ni lunha res ses devinar no puesca saber nostr'afar. Mas foc grezesc vos fay mestier en ola de fer o d'assier. Ieu l'en penray entre mos pes: faitz me·l lieurar tost et ades». Antiphanor isnelamen li·n fay lieurar a son talen. Tan cavalguero per viguor que la nueg foro prop la tor. Las gaitas sono pel cloqier: l'una va e l'autra s'enquiers'enquier ] sen enquier R, devo velhar tro al mati car lunhalunha ] luna R nueg non prendran fi. Ab tan Antiphanor dissen et a pauzat son garnimen de pres son caval tot entier, mas solamen son bran d'assier que volc portar senh a son latz: e no·l es ops, d'aisso·m crezatz, car ses temens'ab cor segur es vengutz tro al pe del mur. E·l papagay de l'autra part intr'el verdier car trop es tart de metre foc, car so senhor laisset tot sol senes paor. Denan la dona venc premier: aisi com si fos esparvier s'anet pauzar denan sos pes e pueys l'a dig tot en apres: «Dona, mo senhor ai laissat al portal major dezarmat: pessatz de luy e faitz l'intrar q'ieu vauc lo castel abrandar». «Papagay, per mon essien benben ] om. R fag n'ay tot l'assemamen,(24)"Ben" is an addition by Bartsch, which allows to restore the correct measure of the verse. las claus del castel ai pres mi: vec las vos, sus aquest coissi. Anatz metre foc al castel: anc may no cug per lunh auzel fos tan ricx faitz assajatz com aquest er, ni comensatz». El papagay seladamen .............................(25)There clearly is a missing verse here, as the previous verse has no correspondent rhyme following. de las la tor, prop del terrier. Lor vay metre foc al solier: de vas quatre locx s'es enpres e·l crit se leva demanes: «A foc!» crido per cominal. E la dona venc al portal e a ubert senessenes ] ses R comjat(26)We could even not emend "ses", but on condition we read "comïat", which seems to be possible according to Levy's dictionnaire. de las gachas, e mal lor grat. Antiphanor intr'el vergier: en un lieg, de jotz un laurier, ab sa dona s'anet colcar. E lunhs homs non o sap contar lo gaug que fo entre lor dos, cals plus fo del autre joyos. Vejaire lor es - so m'es vis - C'aqo sia benben ] om. R lur paradis!(27)We add here "ben" in order to restore the correct measure of the verse. Grans gautz es entre lor mesclatz. E·l focxfocx ] foc R fo totz adzamortatz, ab vinagre·l fan escarnir. E·l papagay cuget morir, tal paor ac de son senhor: al enans que poc venc vas lor e es se prop del lieg pauzatz; e ac lor dig: «C'ar no·us levatz? Anatz sus e departetz vos, que·l foc es mortz tot ad estros». Antiphanor ab cor marrit s'es levat e pueys li ali a ] la R dit:(28)The tense form must be changed into "li a" in order to restore the correct measure of the verse. «Dona, que voldretz vos mandar?» «Senher, qe·us vulhatz esforsar de far que pros tan can poiretz en est segle, tan cant vieuretz». Fay se vas el, baiza·l tres vetz: Antiphanor s'en torna leu com filh de rey ab son corrieucorrieu ] conrrieu (or corrrieu) R. So dis N'Arnaut de Carcasses que precx a faiz per mantas res e per los maritz castiar que volo lors molhers garar: ...........................(29)At this point there must have been one missing verse, because of the rhyme "anar" of the following verse. que·lsque·ls ] que la R laiso a lor pes anar [...] que may valra,(30)We've lost the first half of the verse, so there are four missing syllables. e ja degus no·y falhira. R