Sermo for saint Anthony of Padoua's celebration

Sermo de sancto Antonio de ordine fratrum minorum

Thema

Sermo de sancto Antonio de ordine fratrum minorum. Prima Petri v°: Sobrii estote et vigilate quia adversarius vester Diabolus tanquam leo rugiens circuit querens quem devoret, cui resistite fortes in fide, scientes eandem passionem ei que in mundo est vestre fraternati fieri ¹

Divisio

Hec verba generaliter dicuntur omnibus Christianus, veruntamen quodam specialori modo dicuntur viris religiosis, beato scilicet Antonio et sibi similibus, et ostenditur in hiis verbis: primo qua de causa beatus Antonius religionem intravit et talem, et alii similiter, cum dicit : Sobrii estote ; Secundo quid fecerit postquam intravit, ibi : et vigilate ; tercio propter quam causam ipse et alii qui religionem intraverunt vigilant, ibi : quia adversarius vester et cetera ; quarto per quid potuerunt resistere Diabolo, ibi : cui resistite fortes in fide ; quinto, ne quis crederet quod postquam ingressus esset religionem tutus esset a temptatione Diaboli, subiungit quod Diabolus temptat et eodem modo ingressos religionem sicut et illos qui sunt in seculo, ibi : scientes eandem passionem etcetera.

I. The reason why Anthony took his vows, and why these vows precisely : Sobrii estote

Dicit itaque : Sobrii estote. Sobrietas est parcitas seu temperantia, et a sobrietate dicitur sobrius. Ad hoc enim beatus Antonius seculum dereliquit et religionem intravit et talem, ut sobrius esset, idest abstinens [f. 3rb] seu temperatus, quasi habens secum briam et mensuram. Vix enim existens in habundantia deliciarum et rerum seculi ab eis abstinet vel mensurate eis utitur. Quod in filiis Israel manifestum fuit, qui in copia carnium quando pluit super eos Dominus sicut pulverem carnes et sicut arenam maris volatilia permata ² , non servaverunt mensuram in manducando sed manducaverunt et saturati sunt nimis ³. Unde Numeris xi° legitur quod ingurgitaverunt se illa copia volatilium donec exirent carnes per nares eorum et verterentur eis in nauseam ⁴. Ideo Dominus subtrahit hominibus copiam victualium et vocat famem super terram et omne firmamentum panis conterit ⁵, quia copia victualium homines abutuntur, nec volunt in eis sobrietatem servare, sicut infirmo subrahuntur carnes et vinum nec permittuntur ei ministrari. Hoc considerantes, viri religiosi assumunt statum in quo necesse habent abstinere et sobrietatem servare, statum scilicet religionis. Legitur Ezechielo iv : Et dixit ad me: Fili hominis ecce conteram baculum panis in Ierusalem ⁶, id est fortitudinem, ut non faciat hominem fortem - unde alia littera habet : firmamentum - et comedent panem suum in pondere et in solitudine et a quam in mensura et in angustia bibent ⁷. Hoc inflictum fuit eis quia copia horum male usi fuerant gule et ebrietati studentes et vacantes calicibus epotandis, cum potius agere [f. 3va] penitentiam debuissent sicut eis improperat Isayas xxii°: Et vocabit Dominus Deus exercitum in die illa ad fletum et ad planctum et ad calvitium et cingulum sacci et ecce gaudium et leticia occidere vitulos et iugulare arietes et comedere carnes et bibere vinum ⁸. Et in eodem dicitur ad Ezechielem: Et tu sume tibi frumentum et ordeum et fabam et lentem et milium et viciam et mittes ea in vas unum et facies tibi panes ⁹, et subiungit: Cibus autem tuus quo vesceris erit in pondere viginti stateres in die- ibi interlinearis : « quasi qui mortem magis prohibeat quam vires prebeat » -  a tempore usque ad tempus comedes illud ¹⁰, hoc est a vespere usque ad vesperam, certo tempore et semel in die, ut sit differentia inter homines et bruta animalia que comedunt quotiens inveniunt quod comedant. Et aquam in mensura bibes ¹¹: hoc dictum fuit Ezechieli, ut per hoc ostenderetur filiis Israël qui erant cum eo iuxta fluvium Chobar quamtam penuriam panis et aquam paterentur obsessi in Ierusalem, et etiam per hoc significaretur quam artam dietam assumerent sibi viri spirituales ad hoc ut sobrii essent et sobrietatem servarent. Duo enim faciunt ut homines mensuram non servant in victualibus et in aliis rebus, scilicet habundantia et libertas utendi habitis, et ideo Dominus volens imponere frenum filiis Israël sicut imponitur frenum equo ne comedat vel suspenditur ad cavillam per capistrum, inhibuit eis multa genera ciborum, in pecoribus omne animal [f. 3vb] quod non findit ungulam nec ruminat, Levitico xi°: Hec sunt animalia que comedere debetis de cunctis animantibus terre, omne quod habet divisam ungulam et ruminat in pecoribus comedetis, quicquid autem ruminat sed non dividit ungulam non comedetis, ut cyrogrillum qui ruminat ungulamque non dividit  ¹² ; similiter non comedetis illud quod findit ungulam sed non ruminat ut sus ¹³, similiter de hiis que gignuntur in aquis licitum ¹⁴ erat vesci hiis que pennulas habebant et scamas . Similiter de volucribus multa genera inhibuit, et etiam de hiis que licita erant secundum legem ad comedendum, tam de volueribus quam de pecoribus, inhibuit ea que strangulabantur et quorum sanguis non effundebatur, et omne etiam morticinum - et appellatur morticinum cuius epar adheret costis sive splen - et omne captum a bestia. Hec enim inhibitio multum artabat eos a lauta comestione et infrenebat. Item Levitico xxv° precepit ut sex annis agri sererentur et vinee putarentur, septimo autem anno agri non seminabantur et vinee non potabantur ¹⁵, et subiungitur ibi : que sponte gignit humus non metes ad congregandum ¹⁶, scilicet in horreum, et quod sic debeat intelligi apparet per hoc quod subiungitur :  et uvas primiciarum tuarum non colliges quasi vindemiam ¹⁷ - scilicet ad ponendum in vegetibus - annus enim requietionis terre est ¹⁸, sed erunt vobis in cibum tibi et servo tuo, ancille et mercenario tuo et advene qui peregrinatur inter vos, iumentis tuis et pecoribus ¹⁹. Per hoc multum attenuabatur copia victualium que provenit ex duobus : ex cultura et col-[f. 4ra]-lectione fructuum, sicut penuria provenit ex hoc quod terra non colitur vel ex hoc quod fruges non colliguntur, et maxime ex hiis duobus, unde magnam penuriam patiuntur qui ab hostibus serere prohibentur et quorum fruges incendio devastantur. Hac etiam causa voluit Dominus ut fructus vinee et arborum secundo et tercio anno essent immundi, ut hiis inhitionibus filii Iherusalem infrenarentur nec copia victualium et varietate se ingurgitarent et mensuram excederent.

I. B. In the clothing

Similiter fecit Dominus eis quasdam inhibitiones circa vestimenta et circa formam vestimentorum. Inhibuit enim eis ne uterentur sive induerentur veste lana linoque contexta. Per hoc restringebatur habundantia pannorum, ut apparet in hiis partibus in quibus fiunt huiusmodi panni, eo quod non habundant panni lanei sicut in Francia vel Anglia. Item data fuit eis forma pannorum, maxime palliorum. Peccant enim homines in habundantia vestium et forma. Hac eadem consideratione viri spirituales volentes servare sobrietatem in victu et vestitu artaverunt se in utroque et intraverunt religiones renuntiantes omnibus que possidebant et etiam libertati utendi victualibus et vestibus.

I. C. In the behaviour

Ideo beatus Antonius intravit religionem, et talem, ut sobrius esset et mensuram servaret tam in cibo qua in vestibus. Sciebat enim quot et quanta pericula provenerunt ex luxu predictorum, et hoc etiam fecit ut quos verbo intendebat retrahere a predictis, exemplo etiam suo retraheret. Fuit enim de munero illorum de quibus dicitur in ewangelio hodi-[f. 4rb]-erno : Qui autem fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur in regno celorum ²⁰, Mattheo v°. Voluit enim ostendere se esse discipulum illius qui cepit facere et docere et etiam illius qui dicit. Castigo corpus meum et in servitutem redigo ne forte cum aliis predicaverim ipse reprobus efficiar ²¹.

I. D. Refutation of Jews'laws

Sed fortassis, auditis que diximus de inhibitione et discretione ciborum, dicet quis : « Quare non observantur modo huiusmodi inhibitiones ? » Respondeo : « Ne homines credant in huiusmodi discretione ciborum esse salutem, et sine hiis non posse assequi salutem, et non per fidem potius et gratiam ; et ostendatur quod non iustificatur homo ex operibus legis, nisi per fidem Ihesu Christi ²², ad Galathos ii° »1. Abraham enim iustificatus per fidem, non per circumcisionem, non per discretionem ciborum et ideo apostolus dicit, ad Romanos xiiii°: Scio et confido in Domino Ihesu Christo quia nichil commune per ipsum nisi qui estimat quid commune esse illi commune est ²³ ; et subiungit : Non est regnum Dei esca et potus, sed iusticia et pax et gaudium in spiritu sancto ²⁴ ; et subiungit : Omnia quidem munda sunt ²⁵ ; et dicit prima ad Corinthios x°: Omne quod in macello venit manducate ,  et alibi: Omnis creatura Dei bona est, prima ad Thimotheum iiii° : Spiritus autem manifeste dicit quia in novissimis temporibus discedent quidam a fide attendentes spiritibus erroris et doctrine demoniorum, in ypocrisi loquentium mandatium et cauteriatam, habentium suam conscientiam, prohibentium nubere, abstinere a cibis ad percipiendum cum gratiarum actione fidelibus et hiis qui noverunt veritatem, quia omnis creatura Dei [f. 4va] bona et nichil reiciendum quod cum gratiarum actione percipitur. Sanctificatur enim per verbum Dei et orationem ²⁶ Propter hoc illa legalia non observantur. Sed viri sancti et si non crederent salutem esse in abstinentia ciborum, immo sine hoc esse salutem, nichilominus tamen assumpserunt multo maiorem abstinentiam ut habundaret iusticia eorum plusquam scribarum et phariseorum ²⁷ et se artaverunt, ad hoc intrando religionem, ut beatus Antonius, ut sic sobrius esset, sicut hic docet beatus Petrus: Sobrii estote, et subiungit: et vigilitate.

II. What he has accomplished when he took his vows : et vigilitate

Ad hoc idem invitat apostolos secunda Thimotheo iiii° :   Tu vero vigila in omnibus labora opus fac ewangeliste, ministerium tuuum imple ²⁸ ; dicit Glosa : « et vigila in disciplina ecclesiastica, in scripturis explanandis et in omnibus », id est in « omnis modi hominibus docendis ». Hoc vere fecit beatus Antonius, vigilavit enim et intentus fuit explanare scripturas et docere omne genus hominum et contra diversa genera peccatorum adhibere diversa genera medicinarum et anthidotum, quia non sanat occulum quod sanat calcaneum. Intellexerat enim verbum Domini loquentis ad Ysaiam : Clama ne cesses et annuntia populo meo scelera eorum ²⁹. Sunt enim qui annuntiant populo non peccata eorum sed peccata aliorum et ex tali doctrina non sanantur, nec corriguntur. Clericis annunciant peccata laicorum et laicis peccata clericorum et ex hoc neutri corriguntur, sed potius peiores fiunt, quia clerici ex hoc veniunt in despectum laicorum et converso. Similiter vigilavit beatus Antonius et nos similiter vigilare debemus ut caveamus a latronibus qui nunquam dormiunt, iuxta parabo-[f. 4vb]-lam Domini, Luca xii°: Si sciret pater familias qua hora fur veniret vigilaret utique et non sineret perfodi domum suam ³⁰. Legitur in principio Ieremia Dominum dixisse ad eum: Quid tu vides Jeremia ? Et dixit : Virgam vigilantem ego video ³¹ - alia littera : virgam latronem  ; si non vigilaret hoc non videret. Virga ista temptationes sunt demonum et diversa genera peccatorum quibus nos spoliare intendunt vestibus virtutum. Dicit Salomon in Proverbiis xxiii°, loquens commoranti in vino ³² et in luxuria : eris sicut dormiens in medio mari et quasi sopitur ³³ gubernator amisso clavo et dices: verberaverunt me et ego non sensi ³⁴. Hoc attendens beatus Antonius quod in medio mari erat procellis tempestatum agitatus, dormire noluit sed vigilavit ne periclitaretur. Sic et quilibet nostrum vigilare debet. In eisdem enim periculis sumus et etiam in maioribus. Dormiens enim non avertit se a procella nec attendit se esse in periculo, immo aliquando sompniat se esse in portu et extra omne periculum. Jonas descendit ad inferiora navis et dormiebat sopore gravi et navis periclitabatur conteri . Sic gravi sopore dormiunt qui venerunt in profundum peccatorum et contempnunt. Peccator cum venerit in profundum peccatorum contempnet. Hoc profundum est desperatio vel presumptio. Dormienti enim videtur aliquando quod inciderit in manus inimicorum suorum et quod non possit evadere, aliquando quod evaserit manus eorum et quod sit in tuto.